Gemeenten als verbindende schakel in veiligheidsvraagstukken

In de rijksbegroting zijn stevige investeringen opgenomen voor versterking van zowel de nationale als de internationale veiligheid. Deze zijn voor een groot deel gericht op het versterken van maatschappelijke weerbaarheid tegen veiligheidsrisico’s van buitenaf. Inwoners, ondernemers en de overheid zelf dienen weerbaarder te worden. Weerbaar tegen ondermijning, tegen de verleidingen van snel crimineel geld, tegen oneigenlijke beïnvloeding en integriteitsschendingen (corruptie) en tegen digitale bedreigingen. Het kabinet-Schoof voorziet hierbij voor gemeenten de rol van ‘verbindende schakel’. Hoewel de miljoenennota geen zicht biedt op extra financiële middelen voor gemeenten, staan zij wel voor de uitdaging om die rol waar te maken en het potentieel van de samenleving in de aanpak van veiligheidsvraagstukken te benutten. 

Op deze pagina:
De kracht van de samenleving benutten
Wijkgericht werken
Digitale weerbaarheid
Gemeente als verbindende schakel?

De kracht van de samenleving benutten

In het kader van goed bestuur en een sterke rechtsstaat, benoemt het kabinet het belang om beleid te maken mét inwoners in plaats van voor hen. Dit speelt ook bij het thema veiligheid. Inwoners en ondernemers beschikken immers over waardevolle informatie. Uit onze ervaring weten we dat buren regelmatig al langer vermoedden dat er iets niet pluis is, bijvoorbeeld bij de ontmanteling van een wietplantage, bij jongeren die het criminele pad kiezen of na een explosie in een woonwijk. Ook incidenten rond personen met verward gedrag of huiselijk geweld komen over het algemeen niet uit de lucht vallen. De informatie van inwoners en ondernemers helpt gemeenten een goede informatiepositie op te bouwen.

Inwoners en bedrijven hebben bovendien vaak ook opvattingen over hoe de leefbaarheid en veiligheid er in hun wijk uit zouden moeten zien. Door met hen aan de slag te gaan, is de gemeente dus beter in staat om betekenisvol veiligheidsbeleid te ontwikkelen. Door die samenwerking versterkt de legitimiteit van het beleid en daarmee ook onze rechtsstaat. Gemeenten kunnen als geen ander het potentieel van de samenleving benutten door inwoners en het bedrijfsleven te mobiliseren om de verantwoordelijkheid voor een veilige samenleving met de overheid samen te dragen. 

Wijkgericht werken

Een gezamenlijke aanpak van onveiligheid kan goed worden ingevuld op wijkniveau. Dat kan gaan van vuil op straat, tot het handelen in drugs op een kinderspeelplaats. Een wijkgerichte aanpak waar inwoners zelf deel van uitmaken, bevordert ook de sociale cohesie, waar weer een preventieve werking van uitgaat. Op wijkniveau is het bovendien makkelijker van gedachten wisselen tussen en met inwoners over welke normen en waarden in die wijk steviger uitgedragen zouden moeten worden om de wijk leefbaarder en veiliger te maken en waarom. Hoe willen mensen met elkaar samenleven? Dit is ook niet iets dat de gemeente alleen kan doen. De verantwoordelijkheid voor een veilige en leefbare wijk, dragen we samen.

Digitale weerbaarheid

Het is al lang niet meer zo dat alle onveiligheid zich afspeelt in de fysieke leefomgeving. Digitale onveiligheid houdt Nederland in de greep. Daarom werkt het kabinet aan een digitaal weerbare en veilige onlinesamenleving en investeert het structureel in de aanpak van cybercrime en gedigitaliseerde criminaliteit. Zo gaat hiervoor extra geld richting de politie en de strafrechtketen. Uit onze brede ervaring op het gebied van informatiebeveiliging en privacy weten we dat ‘de mens’ niet alleen een potentieel slachtoffer is. Mensen kunnen ook een essentiële schakel zijn in de verdediging tegen digitale criminaliteit. Bewustzijn en veilig gedrag zijn vaak de laatste beveiligingslaag wanneer technische maatregelen niet effectief genoeg zijn. Voor gemeenten is een belangrijke rol weggelegd om te investeren in digitale weerbaarheid van medewerkers, inwoners en ondernemers, bijvoorbeeld door voorlichting te geven die is afgestemd op de doelgroep. Ook hier geldt dat de betekenis van deze aanpak wordt vergroot als inwoners en bedrijfsleven erbij worden betrokken. 

Gemeente als verbindende schakel?

In het regeerprogramma spreekt het kabinet-Schoof over het belang van een brede aanpak. Over goede samenwerking tussen overheden, maatschappelijke organisaties en partijen. En over een mix van preventie en repressie, en inzet van strafrechtelijke, bestuursrechtelijke en civielrechtelijke instrumenten. Het kabinet voorziet voor gemeenten een belangrijke rol als verbindende schakel tussen alle partijen. Gecombineerd met de mogelijkheden die gemeenten hebben om het potentieel van de lokale samenleving te benutten, kan dit wat ons betreft inderdaad goud waard zijn. 

Maar om buiten het gemeentehuis de verbindende schakel tussen alle partijen te kunnen zijn en regie te voeren op complexe vraagstukken, is het cruciaal dat de gemeente zelf ook domeinoverstijgend en opgavegericht werkt. Dat is nog niet overal vanzelfsprekend, terwijl het kan voorkomen dat onnodig tijd, kennis, informatie en middelen verloren gaan, wat ook ten koste gaat van uitvoeringskracht. Uit onze brede ervaring bij zowel grote als kleinere gemeenten weten we dat conflicterend beleid of inzet vanuit verschillende afdelingen op hetzelfde vraagstuk zonder dat men dit van elkaar weet, geen uitzonderingen zijn. Als gemeenten komen tot meer samenhang in hun aanpak en de potentie van samenwerking daarin met inwoners en ondernemers benutten, hebben zij wat ons betreft goud in handen om de verbindende schakel te zijn in effectief veiligheidsbeleid. 

Meer weten?

Wilt u werk maken van veiligheid in de wijken of in de digitale wereld? Of domeinoverstijgend en opgavegericht samenwerken op het thema veiligheid? Neem voor meer informatie of een vrijblijvend gesprek contact op met Minke Poppens of Winnifred Laman-Soto.

Dit artikel is onderdeel van onze Prinsjesdag-reeks over het regeerakkoord en de uitwerking van de plannen in de begroting(en). Eerder schreef Erwin Ormel al een financiële analyse over de septembercirculaire. De komende periode gaan we door middel van expertiseartikelen verder in op thema's als asiel, wonen, bestaanszekerheid, het sociaal domein, zorg en bestuurlijke vernieuwing.