Eerlijke zorg in uw gemeente: bestrijd fraude effectief

Zorgfraude raakt steeds meer kwetsbare burgers. Het vermindert de kwaliteit en de geloofwaardigheid van de zorg en leidt tot verspilling van gemeenschapsgeld. In opdracht van de gemeente Apeldoorn ontwikkelde BMC daarom een systematische aanpak om zorgfraude te voorkomen én aan te pakken. Daarmee kan uw gemeente beter zicht krijgen op de kwetsbaarheden in de preventieve en repressieve aanpak van zorgfraude. 

Zorgfraude is een urgent probleem

Zorgfraude is een zeer ernstige en groeiende vorm van oplichting. Denk aan zogeheten spookkosten voor niet-bestaande cliënten, het aanbieden van onnodige begeleiding of onderzoeken en het manipuleren van cliëntdossiers. In de meest extreme gevallen is sprake van zorgcriminaliteit en zijn er verbanden met drugscriminaliteit en uitbuiting.
Zorgfraude raakt de hele samenleving, maar vooral kwetsbare mensen. Die lijden bijvoorbeeld onnodige gezondheidsschade omdat ze niet de zorg en ondersteuning krijgen die ze nodig hebben. Zorgfraude zet daarbij de zorgkwaliteit onder druk en ondermijnt het vertrouwen in de zorgsector. Gelet op de huidige druk op de zorg is dat extra schadelijk.

Belangrijke rol voor gemeenten

Onderzoeken van bijvoorbeeld de Algemene Rekenkamer (2022) en het RIEC Oost-Nederland (2023) hebben laten zien hoe ernstig en omvangrijk zorgfraude is: het gaat om miljarden euro’s. Ook media komen de laatste jaren keer op keer met alarmerende berichten over bijvoorbeeld strafbladen onder zorgaanbieders en grootschalige fraudezaken. Dit raakt u als gemeente in uw rol om kwetsbare inwoners te beschermen, maar ook als beheerder van gemeenschapsgeld, dat op deze manier verspild wordt. Het is dan ook belangrijk dat uw gemeente een rol speelt in de aanpak van zorgfraude. Om zo te zorgen dat de beschikbare middelen eerlijk en effectief worden verdeeld. En om te waarborgen dat al uw inwoners toegang hebben tot kwalitatief goede en passende zorg.

Effectieve aanpak: systematisch en integraal

De gemeente Apeldoorn pakte deze rol bewust op en vroeg BMC om hun bestaande aanpak van zorgfraude te versterken. Omdat zorgfraude een complex probleem is, ontwikkelden we een systematische aanpak met een helder stappenplan. Hierin richten we ons op fraude vanuit zorgaanbieders binnen de Wmo 2015 en de Jeugdwet. Daarbij beperken we ons niet tot het bestrijden van bestaande fraude, maar richten ons ook op het versterken van de weerbaarheid tegen toekomstige bedreigingen. Daarbij ligt de nadruk op de verbinding en (keten)samenwerking tussen het veiligheidsdomein en het sociale domein. Dat zorgt voor een brede, integrale aanpak.

Grondige analyse voor objectief beeld

De aanpak begint met een grondige analyse van potentiële kwetsbaarheden en risico's in visies, processen en werkwijzen die zorgfraude makkelijker kunnen maken. Daarvoor gebruiken we een screeningsinstrument op basis van het onderzoeksrapport van ‘Pionieren naar structureren’ van bestuurskundige en criminoloog Edward van der Torre. Uit die analyse volgt een integraal en objectief beeld van de bestaande aanpak. 

Eva Uzunhasanoglu, beleidsadviseur zorgfraude bij de gemeente Apeldoorn, is blij met deze insteek: ‘Het is essentieel om een oordeelloos en helder beeld te krijgen zonder door te schieten in een heksenjacht. De samenwerking met bonafide aanbieders wil je juist versterken. Je wilt voorkomen dat je deze aanbieders overspoelt met allerlei beheersmaatregelen’, benadrukt ze. 

Proactief en gericht verbeteren: preventie en repressie

Vanuit het inzicht in de bestaande risico’s krijgt de gemeente ook de motivatie en handvatten om deze effectief aan te pakken. De volgende stappen werken daarom toe naar doelgerichte verbeteracties. Zo zet Apeldoorn nu extra in op toezicht bij het persoonsgebonden budget. Daarmee krijgt de gemeente meer grip op het voorkomen én bestrijden van zorgfraude. Ook vergroot de aanpak het bestuurlijke en ambtelijke eigenaarschap binnen de gemeente. 

‘In Apeldoorn hebben we altijd begrepen dat alleen een gecombineerde aanpak echt effectief kan zijn’, vertelt Anja Prins, wethouder Wmo van de gemeente Apeldoorn. ‘Door zowel preventieve maatregelen te treffen als repressief op te treden tegen zorgfraude, hebben we de basis gelegd voor een eerlijk en transparant zorgsysteem. Dit zorgt ervoor dat we niet alleen reageren wanneer het te laat is, maar actief risico's verminderen en malafide aanbieders buiten de deur houden.’ De filosofie is simpel volgens Inge van Werven en Tamara Dol, adviseurs bij BMC: ‘Als de pakkans aan de voorkant groter wordt, neemt het risico op zorgfraude automatisch af.’

Flexibel: succes van Apeldoorn naar Medemblik

De gemeente Apeldoorn is blij met de overstap naar een proactieve benadering van zorgfraude. Programmamanager Integrale Veiligheid Paulien Maassen van den Brink: ‘Met behulp van BMC hebben we nu beter inzicht in waar de risico’s liggen. Dit heeft ons geholpen om niet alleen sneller, maar ook effectiever op te treden tegen zorgfraude en hoe we daarop kunnen acteren.’ 

Geïnspireerd door het Apeldoornse succes heeft ook de gemeente Medemblik deze werkwijze omarmd. Ook daar zijn de eerste resultaten zeer bemoedigend. Medemblik heeft concrete verbeterkansen vastgesteld en opgepakt. Daarmee is de weerbaarheid tegen zorgfraude binnen de organisatie verhoogd. Deze verbeteringen tonen aan dat de aanpak flexibel aanpasbaar is aan de specifieke context en uitdagingen van verschillende gemeenten. 

Ontwikkelingen volgen en zelf aan de slag

Zorgfraudeurs passen zich voortdurend aan op maatschappelijke ontwikkelingen en de strategieën ertegen. Daarom is het cruciaal dat ook de aanpak van zorgfraude zich blijft ontwikkelen. BMC volgt de relevante landelijke ontwikkelingen nauwlettend en blijft de aanpak continu verbeteren. ‘We streven ernaar de weeffouten in ons zorg- en toezichtstelsel steeds verder te dichten, zodat misbruik moeilijker wordt en gemeenschapsgeld daar terechtkomt waar het écht nodig is’, aldus senior adviseur Tamara Dol.

Ook voor uw gemeente is het zaak om zorgfraude blijvend te agenderen. Om domeinoverstijgend samen te werken en te blijven ontwikkelen. Daarbij kunt u profiteren van de door BMC ontwikkelde aanpak. Zo kunt u snel en effectief aan de slag, zonder te hoeven wachten op onderzoeksresultaten of de uitkomsten van proeftuinen. 

Meer weten? Kom 13 november kennis en ervaring uitwisselen

Op 13 november van 18:30 uur tot 21:00 uur organiseert BMC een bijeenkomst waar ook de gemeenten Apeldoorn en Medemblik aanwezig zijn. De bijeenkomst vindt plaats op het hoofdkantoor van BMC: Databankweg 26 D, 3821 AL, Amersfoort. Tijdens de avond delen we niet alleen onze aanpak, maar kunt u ook in gesprek met experts en collega’s van andere gemeenten om ervaringen en best practices uit te wisselen. Meedoen? Meld u aan via het onderstaande formulier.