Doorontwikkelen naar een woonlocatie met NAH-zorg: hoe pak je zo’n verandertraject aan?

Rijnhof, een afdeling van Stichting Zorgcentra Rivierenland (SZR) Vrijthof in Tiel, wil een hoogspecialistische woonlocatie worden voor mensen met een gecompliceerde vorm van niet-aangeboren hersenletsel (NAH). Maar hoe pak je dit aan? Mark van Duin, adviseur bedrijfsvoering zorg bij BMC, ondersteunt Rijnhof bij het verandertraject en zette hierbij het door BMC ontwikkelde waardegedreven zorgmodel in.

Op Rijnhof wonen mensen met niet-aangeboren hersenletsel (NAH), waarvan een deel kampt met bijkomende gedragsproblematiek. ‘De combinatie van een fysieke beperking en gedragsproblematiek als gevolg van NAH komt niet zo veel voor’, vertelt zorgmanager Wilma van Vlaanderen. ‘Het is een kleine doelgroep met unieke behoeften. Wij leveren nu goede en deskundige zorg aan de bewoners van Rijnhof, maar we willen dat onze zorg- en woonomgeving nóg beter past bij hun wensen en behoeften. De bewoners hebben namelijk hoogspecialistische NAH-zorg nodig. In 2027 willen we deze specialistische zorg aanbieden. Dit betekent dat we nu al moeten beginnen met veranderen.’

Beginpunt vinden

BMC werd ingeschakeld om SZR te helpen met het verandertraject. ‘SZR kwam bij ons terecht vanwege onze expertise in doorontwikkel- en veranderprojecten in de langdurige zorg’, vertelt adviseur bedrijfsvoering zorg Mark van Duin. ‘Zelf ken ik de doelgroep en heb ik een landelijk netwerk opgebouwd, doordat ik heb deelgenomen aan verschillende (landelijke) samenwerkingsverbanden en projecten voor mensen met NAH. Ook dat droeg bij aan de keuze voor BMC.’ Als projectleider stond Mark aan de lat om een plan van aanpak op te stellen voor de doorontwikkeling van Rijnhof. Hij geeft aan: ‘In mijn werk merk ik dat het bij verandertrajecten of andere projecten vaak lastig is om een beginpunt te vinden. Want waar en hoe begin je?’

Model als kapstok

Daarom stelde Mark voor om bij het opstellen van het plan van aanpak het waardegedreven zorgmodel te gebruiken. ‘Dit model gaat uit van het principe van totale samenwerking tussen de cliënt, het netwerk rondom de cliënt, de professionals en andere betrokkenen’, licht Mark toe. ‘Zo helpen we zorgorganisaties als SZR om waarde toe te voegen en echt passende zorg te bieden.’ Het model bleek een goede kapstok om het vraagstuk af te pellen. Het is namelijk een framework dat álle facetten van het bieden van zorg raakt. ‘We hebben het waardegedreven zorgmodel gebruikt als analyse-instrument, waarbij we alle knelpunten en ideeën hebben gekoppeld aan een van de zeven bouwstenen van het model’, vertelt Mark. ‘Zo kregen we inzicht in wat er al goed ging, waar verbeteringen mogelijk waren en waar kansen lagen.’ Wilma vult aan: ‘Het gebruik van het model zorgde voor structuur in zowel de analyse als de gesprekken die we met elkaar voerden. Dat heeft ons echt geholpen.’

Deelprojecten en bouwstenen

Na afronding van het plan van aanpak, werd in juni 2023 gestart met het verandertraject. Mark kreeg wederom de rol van projectleider. ‘De uitrol duurt ongeveer vier jaar’, vertelt hij. ‘In elke fase wordt gewerkt aan vier deelprojecten, die overeenkomen met de bouwstenen van het waardegedreven zorgmodel. Hiermee komen het gedachtegoed en de terminologie van het model tot leven binnen de organisatie.’
 

 Plaatje: waardegedreven zorgmodel

Mark legt uit dat het deelproject ‘Zorg- en leefomgeving van bewoners’ de bouwstenen ‘Cliëntreis’ en ‘Leef- en werkomgeving op orde’ bevat. Hij vervolgt: ‘Onder het deelproject “Kennis en kunde van medewerkers” werken we aan de bouwsteen “Basishouding en persoonlijk leiderschap”. En het deelproject “Netwerksamenwerking” is opgehangen aan de bouwsteen “Netwerksamenwerking”. In het deelproject “Financiën” – dat valt onder de bouwsteen “Sturing en bekostiging” – werken we uit hoe Rijnhof deze complexe zorg kostendekkend kan aanbieden. Al met al is dit een hele mooie toepassing van het werken met het waardegedreven zorgmodel.’

Uitrol op de afdeling

Als projectleider is Mark verantwoordelijk voor de doorvertaling van de bouwstenen van het waardegedreven zorgmodel naar de deelprojecten. Kwaliteitsverpleegkundige Djoy Frijters is de inhoudelijke kartrekker voor de uitrol van het project op Rijnhof. ‘Ik ben verantwoordelijk voor de kwaliteit van zorg op de afdeling’, vertelt ze. ‘Ik coach collega’s en begeleid stagiaires en leerlingverpleegkundigen. Ik zorg er ook voor dat we methodisch blijven werken. En ik implementeer het veranderproces richting hoogspecialistische NAH-zorg.’

Mark en Djoy vertellen dat scholing een belangrijk onderdeel is van het deelproject ‘Kennis en kunde van medewerkers’. Mark: ‘Uit onze analyse voor het plan van aanpak bleek dat het belangrijk is dat de medewerkers leren om goed om te gaan met gedragsproblematiek bij bewoners.’ Djoy vult aan: ‘Daarom is de scholing bedoeld voor álle medewerkers, dus ook voor zorgprofessionals die nachtdiensten draaien. Zo zorgen we voor structuur en duidelijkheid. Al onze medewerkers weten hierdoor wat er bij de zorg voor deze doelgroep komt kijken, iedereen probeert daarbij te denken en te werken vanuit wat de cliënt nodig heeft.’ Wilma geeft aan dat dit een positief effect heeft op de afdeling. ‘We merken dat collega’s beter in hun vel zitten en met plezier naar hun werk gaan. Het mooie is dat mensen van andere afdelingen binnen Vrijthof hierdoor nieuwsgierig zijn naar ons werk en graag eens mee willen kijken. En we hebben geen moeite meer om flexmedewerkers te vinden die diensten willen overnemen. Ook vacatures worden gemakkelijker ingevuld.’

Netwerk opbouwen

Het deelproject ‘Netwerksamenwerking’ kent verschillende onderdelen, geeft Mark aan. ‘We hebben bijvoorbeeld gekeken naar de teamsamenstelling. Daarbij is Djoy met de zorgmedewerkers in gesprek gegaan over missende disciplines.’ Djoy vertelt: ‘De arts gaf bijvoorbeeld aan de expertise van een psychiater te missen. Daar hebben we meteen werk van gemaakt door extern een samenwerking aan te gaan met een neuropsychiater.’ Ook zijn er inmiddels een stuk of acht werkbezoeken afgelegd aan andere locaties en behandelcentra. ‘Niet alleen bouwen we zo een netwerk op van zorgorganisaties die zich bezighouden met hoogspecialistische NAH-zorg’, vertelt Wilma. ‘Ook steken we er zelf veel van op en leren we van elkaar.’

De werkbezoeken dragen ook bij aan het deelproject ‘Zorg- en leefomgeving van bewoners’. Mark vertelt dat de zorg voor mensen met hoogspecialistische NAH-zorg landelijk volop in beweging is. ‘Het is best een zoektocht: hoe kunnen we deze mensen nou het beste helpen?’ Wilma vult aan: ‘Vragen die bij ons leven zijn bijvoorbeeld: wat is er qua zorg nodig?’ Welke activiteiten kunnen we organiseren? Wat is de beste leefomgeving voor deze doelgroep? En wat hebben onze medewerkers nodig om hun werk in die leefomgeving goed te kunnen doen?’ Dat is meteen ook waarom Djoy de werkbezoeken zo waardevol vindt. ‘We nodigen nadrukkelijk ook medewerkers van Rijnhof uit om mee te gaan. We vragen hen ook om op basis van de werkbezoeken verbetervoorstellen te doen voor de leefomgeving van de cliënt; hun eigen werkomgeving.’

Betrokkenheid bewoners en hun informele netwerk

Ook de bewoners zelf en hun informele netwerk – de mensen rondom de bewoner – zijn betrokken bij het traject. ‘In het kader van het deelproject “Netwerksamenwerking” hebben we het traject structureel besproken tijdens een mantelzorgbijeenkomst en de huiskameroverleggen met bewoners die we geregeld organiseren’, geeft Wilma aan. ‘Daarin hebben we verteld over het verandertraject en zijn we er met elkaar over in gesprek gegaan. Tijdens een huiskameroverleg hebben we ook input opgehaald over het verbeteren van de inrichting van Rijnhof. Denk aan aanpassingen aan de verlichting en het veranderen van de kleurstelling van de afdeling. Dit past dan weer in het deelproject “Zorg- en leefomgeving van bewoners”.’ Mark en Wilma noemen dit de kracht van het waardegedreven zorgmodel: ‘Daaraan zie je dat we het integraal aanpakken. Alles grijpt op elkaar in.’

Rust en structuur

Terugkijkend concludeert Mark dat er sinds juni 2023 het nodige in positieve zin is veranderd. Dit blijkt volgens hem ook uit de periodieke evaluaties met Wilma en Djoy. ‘We gebruiken het waardegedreven zorgmodel trouwens ook bij deze evaluaties. Het helpt ons om bij de deelprojecten te bepalen hoe ver we zijn met de verandering en waar we moeten bijsturen.’ Waar zijn Djoy, Wilma en Mark ten slotte het meest trots op? ‘Dat we door het gebruik van het waardegedreven zorgmodel als analyse-instrument een goed, volledig en integraal plan van aanpak hebben gemaakt en het plan ook echt uitvoeren’, zegt Mark. ‘En dat het traject nu al verschil maakt: in sfeer op de afdeling, in de omgang met bewoners, in hoe de afdeling eruit ziet.’ Djoy vult aan: ‘We zijn veel meer dan vroeger in staat om elke bewoner op zijn eigen niveau te bejegenen en te begeleiden. Daarbij wordt er ook veel meer nagedacht over welke disciplines we daarvoor kunnen inzetten.’ Wilma ziet veel meer rust en structuur op de afdeling. ‘Dit heeft voor een groot deel te maken met de scholing die iedereen heeft doorlopen en de prettigere werkomgeving die is gecreëerd. Ook mooi is dat de bewoners zelf zeggen verschil te merken. Ze voelen dat ze meer centraal staan in de zorg. Dat is pure winst.’

Meer informatie

Wilt u meer weten over het waardegedreven zorgmodel, bent u geïnteresseerd in de werking ervan of hoe het model toepasbaar is voor een verandervraagstuk in uw eigen organisatie? Neem voor meer informatie of het maken van een vrijblijvende afspraak contact op met Mark van Duin, Peter van Osch of Nathalie Groenveld.
 

voorgrond: (links) Wilma van Vlaanderen, zorgmanager SZR Vrijthof, (rechts) Mark van Duin, adviseur zorg BMC
achtergrond: bewoners Rijnhof