Vasthoudend werken aan verbeteringen in het jeugdbeschermingsnetwerk

Het feitenonderzoek is een kerntaak van de Raad voor de Kinderbescherming, Landelijk Netwerk Veilig Thuis en Jeugdzorg Nederland. Feitenonderzoek is essentieel bij ingrijpende beslissingen rondom jeugdbescherming. Zorgvuldig te werk gaan is daarom van het grootste belang. Maar ouders en kinderen zijn niet altijd tevreden met de kwaliteit van het feitenonderzoek. Daarom startten deze drie organisaties het project Vervolg verbetering feitenonderzoek jeugdbescherming. BMC’ers Nanja Willemsen en Cher Damen ondersteunen hierbij.

Op deze pagina:
Vervolg verbetering feitenonderzoek
Onderscheid tussen feiten en meningen
Verkenning en focus
Verbinding
Een inkijkje in het project
Lukt het nu wel?
Eerdere ervaring inzetten

Met de ontwikkelingen van het Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming is er zicht op anders en beter samen werken rond en met het gezin of huishouden met en zonder kinderen. De Raad voor de Kinderbescherming, Veilig Thuis en de Gecertificeerde Instellingen in de huidige jeugdbeschermingsketen zetten zich in voor deze ontwikkelingen in het stelsel. Tegelijkertijd staan zij ook gezamenlijk voor de opgave om de uitvoering van jeugdbescherming in het ‘hier en nu’ te verbeteren. Daarom kozen zij voor een vervolg op het Actieplan Verbetering Feitenonderzoek in de Jeugdbeschermingsketen (2019-2021).

Vervolg verbetering feitenonderzoek

Begin 2023 is de evaluatie van het Actieplan gepubliceerd en het oordeel was hard. De ambities waren hoog, maar het Actieplan heeft onvoldoende bijgedragen aan verbetering van de kwaliteit van het feitenonderzoek jeugdbescherming. Deze conclusie sluit aan bij wat de drie opdrachtgevers aan het einde van het Actieplan, begin 2022, al constateerden: het feitenonderzoek verdient blijvend aandacht. Met het vervolg willen deze organisaties, mede gefinancierd door het ministerie van Justitie en Veiligheid, professionals daarin ondersteunen. 

Onderscheid tussen feiten en meningen

De drie organisaties doen allen een vorm van feitenonderzoek, maar wel vanuit de eigen taak en op een ander moment. Bij feitenonderzoek gaat het om het onderscheid maken tussen feit en mening. Zodat een onderbouwde afweging gemaakt wordt op basis van in begrijpelijke taal opgeschreven waardevrije feiten en daarvan onderscheide meningen, met altijd een bronvermelding. Maar vooral gaat het om ouders en kinderen betrekken bij de voor hen zo ingrijpende beslissingen rondom jeugdbescherming. Dit alles klinkt simpel, maar is het niet. 

Verkenning en focus 

Kwaliteitsverbetering en zorgvuldig werken zijn in de uitvoering van het feitenonderzoek belangrijk. Ook voor het vervolgproject zijn de ambities hoog. Niet voor niets: het feitenonderzoek is een belangrijk thema voor ouders, kinderen en professionals, maar ook complex. BMC heeft daarom na een brede verkenningsfase een gezamenlijk projectplan ontwikkeld met een heldere focus op het hier en nu. Een focus op de dagelijkse praktijk van de professional in contact met ouders en kinderen. Met als doel: ouders en kinderen ervaren een verbetering in de kwaliteit van het feitenonderzoek.

Verbinding

Dit doel en de gewenste ontwikkeling staan niet op zichzelf. Ze zijn onderdeel van de ontwikkelingen in het stelsel van kind- en gezinsbescherming. Bovendien zijn de overige ambities voor het vervolgproject niet weg. Die komen komen terug in het werken aan het toekomstig stelsel door het programma Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming, in combinatie met het versterken van de lokale teams via de Hervormingsagenda. Het project is daarom nauw verbonden met het programma Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming.

Een inkijkje in het project 

In de projectperiode ontwikkelt BMC samen met de drie organisaties een handleiding of wegwijzer om te komen tot verbetering van het feitenonderzoek. In twee ‘pilot’-regio’s wordt een implementatie- en verbetertraject ontwikkeld en uitgevoerd. Professionals uit de drie organisaties volgen de (binnen het project geoptimaliseerde) training Feiten in de keten. De deelnemers geven daarna aan wat zij van zichzelf en/of van hun organisatie nodig hebben. Ze durven daarbij naar zichzelf te kijken en te onderzoeken hoe zij meer in verbinding met ouders en kinderen kunnen komen. En vervolgens hoe organisaties de professionals kunnen ondersteunen in dat zoekproces. Zodat uiteindelijk ouders en kinderen zich ondersteund voelen in hun traject. Een werkgroep per organisatie bekijkt vervolgens wat er in de organisatie aan bijvoorbeeld werkprocessen, intervisie of beleid aangepast kan worden. Vanuit de organisaties kijken zij ook gezamenlijk of er aandachtspunten in de samenwerking tussen de drie organisaties zijn. Alle ervaringen worden verwerkt in een handleiding of wegwijzer. De wegwijzer komt na de projectperiode beschikbaar voor alle vestigingen van de Raad voor de Kinderbescherming, Veilig Thuis organisaties en de Gecertificeerde Instellingen/Jeugdbeschermingorganisaties. Hiermee gaan zij vanaf 2025 allemaal aan de slag met het eigen implementatie- en verbetertraject. 

Het project onderzoekt de mogelijkheden van een instrument dat de organisaties kan helpen met inzicht in de kwaliteit van het feitenonderzoek. Onderdeel van de verkenning is het gebruik van informatie die ook nu al verzameld wordt. Met dit instrument wordt beoogd om een bijdrage te leveren aan een lerend systeem van voortdurend verbeteren en ontwikkelen. 

Lukt het nu wel?

Het eerder opgestelde actieplan was niet voldoende. Wat zorgt ervoor dat het nu wel lukt? De opdrachtgevers zijn vasthoudend in hun ambitie. Zij blijven werken aan verbetering van de kwaliteit van het feitenonderzoek. Tegelijkertijd heeft dit vervolgproject een specifieke focus: de werkpraktijk van de professonial in contact met ouders en kinderen. Klein doen, noemt BMC dat. 

Ondanks het commitment aan de ambities en het kiezen voor focus ervaren alle betrokkenen in het project de druk op deze sector. Het blijft lastig om tijd en ruimte te reserveren om hiermee aan de slag te gaan. Dat maakt dat het vraagteken achter ‘lukt het nu wel?’ voorlopig blijft staan. 

Eerdere ervaring inzetten

Voor dit vervolgtraject deed BMC al ervaring op met dit complexe en gevoelige onderwerp. Nanja Willemsen heeft in 2020 en 2021 het projectleiderschap van het Actieplan Verbetering Feitenonderzoek overgenomen en voortgezet. Vanuit deze ervaring en reflectie daarop werd duidelijk wat er in het vervolgproject beter kon. Hierdoor konden we voortbouwen op eerdere opbrengsten en konden we voorkomen dat wat eerder niet werkte, toch opnieuw werd geprobeerd. Daarnaast kon zo de ervaring van het belang van het geven van een plek en stem aan ouders en kinderen in het vervolgproject meegenomen worden.

Maar bovenal: samen met de opdrachtgevers beseffen dat keuzes maken en focus aanbrengen lef vraagt en helpt om in actie te komen. Om het verschil te maken voor die ene ouder en dat ene kind. En vervolgens voor steeds meer ouders en kinderen.