Optimale ontwikkelkansen: geleerde lessen uit de praktijk

Iedereen is het erover eens dat een preventieve en waardegedreven aanpak noodzakelijk is om tot optimale resultaten te komen als het gaat om ontwikkelkansen voor kinderen. Toch blijkt uit de praktijk dat dit nog niet zo eenvoudig is. Dezelfde vraagstukken komen bijvoorbeeld in verschillende contexten terug. Hoe bereik je de ander? Hoe kom je tot gezamenlijke doelstellingen? Hoe zorg je ervoor dat niet één partij alle verantwoordelijkheid draagt? De afgelopen drie jaar heeft BMC met verschillende opdrachtgevers in de praktijk gewerkt aan het bieden van optimale ontwikkelkansen voor kinderen. Wat we daarin hebben geleerd, zetten we hieronder uiteen in negen praktische tips. Geen van deze tips is overigens nieuw, maar samengevat in dit artikel hopen we dat ze meerwaarde bieden voor de praktijk van alledag.
 

• Zorg voor een brede, integrale aanpak

Het lijkt een open deur: om tot optimale ontwikkelkansen voor kinderen te komen, is een brede en integrale aanpak met alle betrokken partijen nodig. Toch is dit een groot deel van de oplossing. Maar hoe doe je dat dan? Ons adagium: gezamenlijke betrokkenheid, gebundelde aanpak. Dit begint met het vormen van netwerken waarin ouders, gemeenten, maatschappelijke organisaties, zorginstellingen, kennisinstellingen en bedrijven opgavegericht samenwerken. Hierdoor ontstaat samenhang tussen alle domeinen en wordt het mogelijk om optimale resultaten te boeken voor jeugdigen én hun gezin. 

Een netwerkaanpak vraagt om maatwerk en focus. Er bestaat namelijk geen duizenddingendoekje dat altijd werkt. Naast maatwerk en focus is regie op de samenwerking tussen alle netwerkpartners cruciaal. Meer lezen over netwerksamenwerking om kinderen betere ontwikkelkansen te geven? Lees dan dit artikel op bmc.nl.

 

• Zorg voor overeenstemming over de kern van het probleem

Om tot optimale ontwikkelkansen voor kinderen te komen, is het belangrijk om het vraagstuk vanuit de volle breedte te bekijken en de kern van het probleem te onderzoeken, in plaats van te focussen op de symptomen. Dit noemen we ook wel ‘werken vanuit de bedoeling’. Hiermee bedoelen we dat het zaak is om voor de start van een project of programma de vraag achter de vraag – de why – boven tafel te krijgen. Het is een valkuil om direct met de oplossing te starten zonder eerst deze vraag te stellen. Want hoewel het oorspronkelijke doel van het project bijvoorbeeld het wegwerken van de wachtlijsten is, kan het onderliggende, eigenlijke doel zomaar zijn dat het proces effectiever moet worden ingericht.

Hierbij is het belangrijk dat alle betrokken partijen achter de doelen staan. Zorg ervoor dat duidelijk is waarvoor je gezamenlijk aan de slag gaat: hier doen we het met z’n allen voor. En zorg voor commitment!

In dit artikel op bmc.nl lees je meer over het vaststellen van gemeenschappelijke doelen en hoe je dit doet met meerdere partners met elk hun eigen verantwoordelijkheid.

 

• Zet meer in op preventie

Voorkomen is beter dan genezen. Dit aloude gezegde is ook bij het werken aan optimale ontwikkelkansen voor kinderen een bruikbaar uitgangspunt. Toch blijkt dat inzetten op preventie nog niet zo gemakkelijk is. Een belangrijk handvat is in elk geval dat universele preventie de sleutel is: geen preventieve acties vanuit afzonderlijke domeinen, maar preventie aan de voorkant over alle domeinen heen in één samenhangende aanpak.

Hoewel nog onvoldoende toegepast, is het nut van universele preventie namelijk onbetwist. Hoogleraar economie James Heckman heeft onderzocht dat de ‘return on investment’ het grootst is als we op zo vroeg mogelijke leeftijd investeren in de ontwikkeling van kinderen. Universele preventie heeft dan ook een grote positieve impact op een gezonde, veilige en kansrijke ontwikkeling van jeugdigen. Het verkleint de behoefte aan aanvullende hulp in de kinder- en tienerjaren en kan ernstige probleemsituaties voorkomen. Deze vorm van preventie bevordert de gezondheid, opleidingskansen en de kansen op de arbeidsmarkt op latere leeftijd. Dit werkt sterk door in generaties en in andere domeinen, zoals inkomen en uitkeringen. Meer weten over het belang van universele jeugdpreventie? Lees dan dit artikel op bmc.nl.

 

• Toon (bestuurlijk) lef

Veel organisaties die werken aan optimale ontwikkelkansen voor kinderen doen dit vanuit hun eigen koker. Dat is logisch en begrijpelijk. Maar om kinderen écht te kunnen helpen, is het zaak om uit die koker te komen en integraal te gaan samenwerken met andere partners. Het gevolg kan zijn dat je soms besluiten moet nemen op basis van beperkte informatie of dat je voor een niet-gangbare oplossing kiest. Dit past ook bij de urgentie van de problematiek. Maar daar is wel lef voor nodig. Van iedereen, dus ook van bestuurders. Als bestuurder is het belangrijk om je te realiseren dat dit voor iedereen spannend is, dat het soms ongemakkelijk kan worden en dat er zaken mis kunnen gaan. En juist dan is bestuurlijk lef en werken op basis van vertrouwen onontbeerlijk.

 

• Maak gebruik van ervaringskennis

Om tot oplossingen te komen die echt impact maken, is het belangrijk om de kennis en ervaring van de doelgroep te gebruiken. Als je zelf geen schulden hebt gehad of geen kind dat extra zorg nodig heeft, is het heel moeilijk om je een voorstelling te kunnen maken van hoe dit écht is. Het is dan ook belangrijk om dit bewust in het werk te organiseren, zodat je tot oplossingen komt die werken. In dit artikel op bmc.nl lees je meer over de inzet van ervaringsdeskundigheid.

 

• De school als waardevolle vind- en werkplaats

De school is een waardevolle vind- én werkplaats als het gaat om bestaanszekerheid van gezinnen, het mentaal welzijn van jongeren, verzuim of thuiszitters. Op school groeien kinderen immers deels op, waardoor het des te belangrijker is dat er op school bewustzijn is over bestaanszekerheid, inclusief kennis en begrip van de leefwereld van kinderen. De school speelt dan ook een belangrijke rol in het signaleren en ondersteunen van leerlingen en gezinnen met een hulpvraag. Toch is dit niet altijd vanzelfsprekend. Daarom is het belangrijk om scholen te betrekken bij het creëren van optimale ontwikkelkansen. 

Scholen doen er goed aan om zich bewust te zijn van hun eigen rol. Zij kunnen investeren in didactisch en pedagogisch partnerschap met ouders. Bestaansonzekerheid heeft namelijk effect op ouders, en hun mentaal welzijn is weer van invloed op hun kinderen. Daarom is het belangrijk om een goede relatie op te bouwen met ouders en hen vertrouwen te geven. Hierdoor ontstaat ruimte om met ouders een gesprek te voeren over dat wat hen bezighoudt. Zo zorg je er als school voor dat je een rol kunt spelen in het ontlasten van ouders en in het regelen van gelijkwaardige ondersteuning.

Meer weten? Lees dan deze praktijkcase over de Aloysius Stichting op bmc.nl.

 

• Fouten maken gebeurt, evalueer ze

Het zoeken naar duurzame oplossingen begint ook bij het besef dat fouten maken gebeurt. En dat je tijd moet nemen om de fouten te evalueren en ervan te leren. Dit is zowel voor de inhoud als het proces heel waardevol. Aanvullend hierop kan het helpen om een cyclus van samen leren en ontwikkelen toe te passen.

 

• Combineer praktijk, data en wetenschap tot impactvolle oplossingen

Wees je ervan bewust dat je niet altijd zelf het wiel hoeft uit te vinden, ook niet bij het bieden van optimale ontwikkelkansen voor kinderen. Neem de wetenschap: er wordt veel onderzocht en er worden prachtige oplossingen bedacht, maar dit is lang niet altijd bekend op de werkvloer. Enerzijds omdat van wetenschappelijke artikelen niet altijd een publieksversie verschijnt, maar ook omdat professionals vanwege drukte geen tijd hebben om erin te duiken.

Een andere bron van inzicht: data. Gemeenten, jeugdhulpaanbieders, samenwerkingsverbanden en scholen beschikken over veel data uit verschillende bronnen. Bijvoorbeeld over zorggebruik of over ontwikkelingen in de populatie en netwerken in de buurt of gemeente. Ook hier geldt dat er vaak nog een wereld te winnen is bij de inzet ervan.

Bij BMC vertalen we deze wetenschappelijke kennis en inzichten in datagedreven werken in ‘hapklare brokken’ en delen deze met collega’s en opdrachtgevers. Zodat dit zijn weg vindt naar impactvolle oplossingen in de praktijk. Lees bijvoorbeeld eens dit artikel op bmc.nl over hoe data kunnen helpen om tot een betere jeugd- en onderwijspraktijk te komen. In dit artikel lees je over de geleerde lessen bij Jeugdbescherming Brabant.

 

• Maak opbrengsten inzichtelijk

Uiteindelijk is het ook gewoon zaak om opbrengsten inzichtelijk te maken. Gemeenten zijn vanwege de toenemende druk op budgetten, met name door het ravijnjaar 2026, terecht kritisch op hoe ze hun geld besteden. Een maatschappelijke businesscase kan helpen om onderbouwd keuzes te maken voor de inzet van schaarse middelen. BMC heeft hiervoor een eigen methode ontwikkeld: ‘Maatschappelijk rendement in beeld’. Hiermee maken we inzichtelijk wat een project in kwalitatieve zin oplevert voor deelnemers en hun omgeving én wat het financiële rendement is in het voorkomen van maatschappelijke kosten. Meer weten over het dit model en hoe je het toepast? Kijk dan op bmc.nl.

 

Meer weten?

Om te zorgen dat alle kinderen zich optimaal kunnen ontwikkelen, is goede samenwerking tussen onderwijs, gemeente en zorg onontbeerlijk. BMC heeft de expertise en ervaring om deze samenwerking te organiseren, in het belang van het kind. Benieuwd wat wij voor u kunnen betekenen? Neem voor meer informatie of een vrijblijvend gesprek contact op met Liesbeth Sturing of Rolf Snaterse.