Aanpak thuiszitters vraagt om een integrale benadering en bestuurlijk lef

Het recht op onderwijs is vastgelegd in artikel 28 van het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind. Toch gaan in Nederland nog steeds veel kinderen en jongeren niet naar school. Tussen de 3.181, volgens het ministerie, en 20.000, volgens bezorgde ouders. Ervoor zorgen dat deze ‘thuiszitters’ weer naar school gaan, is een complex vraagstuk, dat volgens BMC-adviseurs Berien Bakker, Ellen Broersma en Rolf Snaterse vraagt om een integrale aanpak.

Het gegeven dat sommige kinderen en jongeren niet of minder naar school gaan, vormt een complexe en maatschappelijk relevante opgave. Dit fenomeen, bekend als ‘thuiszitten’, beïnvloedt niet alleen het welzijn van deze jongeren zelf.. Om oplossingen te vinden is er ruimte nodig tussen de koppeling van onderwijs en ontwikkeling. Daarnaast veroorzaakt de zorgplicht van het schoolbestuur en de inzet van leerplicht of jeugdzorg, vaak onbedoeld, drang, terwijl de kinderen, jongeren en hun ouders meer gebaat zijn bij ondersteuning en praktische hulp. Het is cruciaal om deze situatie te begrijpen en effectief aan te pakken. En om niet de jongeren, maar de omstandigheden die tot hun afwezigheid leiden als het probleem te zien.

Integrale benadering

Het onderzoek ‘Weten wat werkt’ laat zien dat effectieve interventies vaak een combinatie zijn van verschillende strategieën en maatregelen. Dit inzicht sluit nauw aan bij onze ervaring. We zien in de praktijk dat een brede aanpak de beste resultaten oplevert, bijvoorbeeld in de proeftuinen onderwijszorgarrangementen en Met Andere Ogen. Het doorbreken van de vicieuze cirkel van thuiszitten vraagt dus om een integrale benadering, waarbij onderwijsprofessionals, zorgverleners, ouders en beleidsmakers nauw samenwerken. 

Complexe problematiek

Voor een goede aanpak is het van belang om inzicht te verkrijgen in de problematiek van thuiszitters en om samenwerking tussen verschillende actoren te bevorderen, zo blijkt uit de rapportages De kracht om door te zetten en De kracht om door te zetten – In de praktijk. Maar hoe doe je dat? Een model dat kan helpen bij het begrijpen van de thuiszittersproblematiek is het Multidimensional Multi-tiered System of Supports (MD-MTSS) model van Graczyk (2020). 

MD-MTSS-model

Dit model is gebaseerd op meerdere lagen van ondersteuning en biedt een gestructureerde aanpak om thuiszitters te identificeren, te begrijpen en gerichte interventies te ontwikkelen. Het model omvat verschillende dimensies, academische, sociaal-emotionele, gedragsmatige en gezinsgerelateerde aspecten, die allemaal invloed kunnen hebben op de aanwezigheid of afwezigheid van een kind op school. Dit zijn de vier schuine zijden van de piramide. 

Drie lagen van ondersteuning 

Het MD-MTSS-model onderscheidt verschillende lagen van ondersteuning:

• Laag 1: algemene, preventieve maatregelen voor alle leerlingen, bijvoorbeeld een mentorprogramma. 
• Laag 2: gerichte activiteiten en ondersteuning voor individuele of groepjes leerlingen, zoals coaching of vaardigheden versterken.
• Laag 3: intensieve interventies, mogelijk begeleiding en behandeling voor individuele leerling die chronisch afwezig is, bijvoorbeeld op maat behandeling of opstellen familieplan met leerling en ouders.

Deze lagen maken het mogelijk om aanwezigheidsdata te analyseren en vroegtijdige signalering van afwezigheid te signaleren . Door de vier dimensies bevordert het MD-MTSS-model de samenwerking tussen verschillende belanghebbenden. Het model nodigt uit om oog te hebben voor de behoeften van alle kinderen en jongeren en richt zich op preventie. Dit maakt het mogelijk om op een systematische manier zicht te krijgen op de behoeften van thuiszitters en passende ondersteuning te bieden op basis van de ernst en complexiteit van hun situatie. 

Door schoolaanwezigheid gezamenlijk aan te pakken, interventies te ontwikkelen en te implementeren, kan een meer samenhangend en effectief ondersteuningssysteem worden gecreëerd om schoolaanwezigheidsdenken en -handelen te bevorderen en thuiszitters te helpen weer succesvol deel te nemen aan  onderwijs.

Bestuurlijke vraagstukken

Het is belangrijk dat betrokkenen erkennen dat de aanpak van thuiszitters vraagt om een integrale benadering waarbij niet alleen scholen, maar ook partijen als jeugdzorg en gemeenten een cruciale rol spelen. Deze integrale aanpak vereist bestuurlijk lef, dat zich uit in het erkennen van complexiteit, de moed om te innoveren en risico’s te nemen en het aangaan van een voortdurend proces van leren en aanpassen. Hierdoor wordt het mogelijk om effectief te navigeren in het complexe landschap van bestuurlijke vraagstukken. In een volgend artikel leest u hier meer over. 

Duurzame oplossingen

Door gezamenlijke inspanningen en een gecoördineerde aanpak is de vicieuze cirkel van thuiszitten te doorbreken. Wij zetten onze expertise graag in om kinderen en jongeren weer succesvol te laten deelnemen aan het onderwijsproces. Vanuit onze praktijkervaring, gebruikte wetenschappelijke modellen en inzichten vertalen we algemene oplossingen naar de lokale praktijk. Met een integrale aanpak biedt BMC de sleutel voor effectieve interventies. 
 

Meer weten?

Ook aan de slag met het creëren van duurzame oplossingen voor thuiszitters en hun omgeving? Neem dan contact op met onze adviseurs.