Zorg en veiligheid: een krachtige combinatie

De complexiteit van thema’s als huiselijk geweld, radicalisering en jeugdcriminaliteit vraagt om een integrale aanpak van zowel het zorg- als veiligheidsdomein. In de City Deal Zorg voor Veiligheid in de Stad werd gesproken over ‘een krachtige combinatie’. Het belang van deze samenvoeging wordt anno 2023 inmiddels breed gedragen. Maar dat is niet altijd het geval geweest. Wat waren de ontwikkelingen van de afgelopen jaren op het gebied van zorg en veiligheid? Wat is de (potentiële) kracht van de combinatie? En slagen we er al in om die te benutten? Domeinoverstijgende samenwerking is niet eenvoudig en vraagt veel van professionals. Hoe zorg je ervoor dat de leefwereld centraal blijft staan? En waarom krijgen ervaringsdeskundigen nog zo moeilijk een voet tussen de deur? BMC adviseur Minke Poppens deelt haar visie.

Ik heb criminologie gestudeerd, de wetenschap die ‘crimineel gedrag’ bestudeert. Het gaat echter niet alleen over de aard, omvang en oorzaken van criminaliteit, maar ook over de reactie van de maatschappij op crimineel gedrag. Juist die combinatie boeide me. In mijn tijd als reclasseringswerker heb ik ‘in het echt’ ondervonden dat criminelen ook gewoon mensen zijn. En hoge functionarissen ook trouwens: als ik naar de rechtbank moest om als deskundige te getuigen, probeerde ik me voor te stellen dat de rechter die ochtend ook gewoon haar sokken had aangetrokken. Om de zenuwen wat te dempen. Een gouden tip van een ervaren collega.

Complexiteit en balans

Het is een boeiend werkveld, dat van zorg en veiligheid. In de City Deal Zorg voor Veiligheid in de Stad (2017-2019) werd gesproken van ‘een krachtige combinatie’. Inmiddels ben ik zover dat ik durf te stellen dat het alléén in combinatie krachtig is. Hoe kun je immers goede zorg leveren als de veiligheid onvoldoende is gewaarborgd? En hoe kun je de veiligheid duurzaam waarborgen als er geen passende zorg is voor de persoon die grensoverschrijdend gedrag vertoont?

De complexiteit van thema’s als huiselijk geweld, radicalisering en jeugdcriminaliteit is bovendien dusdanig dat het aanvliegen vanuit één perspectief nooit recht kan doen aan de kern van het probleem. Het zal daardoor nooit tot echt duurzame resultaten leiden. Daarbij gaat het overigens niet alleen om de letterlijke betekenis van zorg en veiligheid, maar ook om bijvoorbeeld publiek-private samenwerking en de fysieke omgeving waarin mensen zich begeven. Zo kunnen baangaranties van werkgevers bijdragen aan het voorkomen dat jongeren geronseld worden voor de georganiseerde misdaad. En kunnen personen die overlast veroorzaken wanneer zij overprikkeld zijn baat hebben bij prikkelarme woonomgevingen.

De complexiteit van de vraagstukken en de mogelijkheden voor een integrale aanpak maken het werkveld van zorg en veiligheid dus boeiend. Een ander interessant aspect is dat het een continue balans is tussen enerzijds de zorg voor het individu, en anderzijds de bescherming van de samenleving. Soms zijn die belangen dusdanig tegenstrijdig dat het neerkomt op kiezen tussen twee kwaden. De kans op enig ‘restrisico’ is aanzienlijk: volledige absolute veiligheid is een utopie. Het vergt lef om, met oog voor de samenleving én het individu, in dit spanningsveld daadkrachtig te opereren.

Leefwereld centraal?

Personen. Mensen. Daar gaat het over. Mensen die deel uitmaken van onze samenleving en tegelijkertijd om wat voor reden dan ook een risico vormen voor de veiligheid van die samenleving. Het kan gaan om bewust, berekenend gedrag met het oog op persoonlijk gewin. Maar ook om een vorm van kwetsbaarheid, waardoor de persoon in kwestie uit frustratie of angst bepaald gedrag vertoont.

De toenemende complexiteit van onze samenleving, vol regels en systemen, maakt het er niet makkelijker op. Niet voor deze kwetsbare mensen, maar ook niet voor de professionals die hen proberen te helpen. Zij verliezen daardoor veel energie aan het vinden van de weg en omzeilen van blokkades. Energie die niet meer ingezet kan worden voor het bereiken van het gewenste effect: een werkelijke positieve impact in de levens van mensen. Terwijl veel professionals het juist daarvoor doen. Hier halen zij hun energie uit.

Een manier om de leefwereld centraal te stellen is het inzetten van ervaringsdeskundigen. Het is goed om te zien dat dit in het werkveld van zorg en veiligheid steeds meer gebeurt; zowel in de ontwikkeling van strategie en beleid als in de uitvoering op casusniveau. Toch zie ik ook dat veel ervaringsdeskundigen nog steeds moeite hebben om een voet tussen de deur te krijgen. Vaak wordt de inzet gestimuleerd en gefinancierd door tijdelijke subsidies, die ook weer aflopen. Slechts een relatief beperkt aantal partijen die actief is in het zorg en veiligheidsdomein beschouwt ervaringsdeskundigen als integraal onderdeel van de organisatie.

Handelingsverlegenheid bij (overheids-) professionals speelt hier ook een rol: wat kun je verwachten van een ervaringsdeskundige? Hoe waarborg je de kwaliteit? En hoe weet je of je iemand in huis haalt die verder kijkt dan wat hij of zij zelf graag zou willen? De waarde van ervaringsdeskundigheid wordt steeds meer erkend, maar de inzet is nog zeker geen gewoonte.

Verder lezen? Je leest het hele blog in het magazine ‘Zorg & Veiligheid: twee werelden, één opgave’, een uitgave van Zorg&Sociaalweb.

Meer weten over wat BMC kan betekenen voor u op het snijvlak van zorg en veiligheid? Neem dan contact op met Minke Poppens.