5 dec 2024
Humane opvang van nieuwkomers biedt kansen voor gemeente én regio
Je kunt de golven niet veranderen, maar wel je eigen koers bepalen
Migratie is een heet hangijzer. De instroom en opvang van asielzoekers roepen vragen en zorgen op. Gemeentebestuurders staan vaak tussen wispelturig kabinetsbeleid en kritische inwoners. Dit leidt tot een steeds complexer speelveld voor gemeenten. Dat speelveld kan ambtenaren en bestuurders moedeloos maken, de samenwerking in de regio onder druk zetten en veel capaciteit kosten. Ondanks beperkte instrumenten en sturing vanuit beleid, zijn er toch manieren om als gemeente aan de slag te gaan met humane opvang. Zodat je niet alleen voldoet aan wettelijke verplichtingen, maar ook maatschappelijke uitdagingen aanpakt – van arbeidsmarktkrapte tot woningtekort. BMC'ers Marieke Tetteroo en Bert Peterse laten zien hoe je als gemeente zelf de regie kunt nemen. ‘Hoe beter je weet wat je nu wilt en kunt, en op welke manier, hoe beter je stelling kunt nemen.’
Een overgroot deel van de Nederlandse gemeenten is het erover eens dat verdeling en spreiding nodig is bij asielopvang en huisvesting en integratie van statushouders. Samenhang in de aanpak van deze opgaven lijkt namelijk te werken. Het kabinetsbeleid richt zich nu op afschaffing van de spreidingswet en van de voorrang van statushouders op huisvesting. Dit mag voor inwoners duidelijke taal bieden, maar daarmee is er nog geen alternatief. Hoe ga je als gemeente aan de slag?
Koers bepalen
Marieke Tetteroo ziet de worsteling van gemeenten van dichtbij. ‘Als gemeente heb je te maken met beleid dat aan verandering onderhevig is. Dit kan verlammend werken. Gelukkig hoef je niet af te wachten. Wie nu de regie pakt, kan zelf richting geven aan de verandering. Je kunt de golven niet veranderen, maar wel je eigen koers bepalen.’
Hoe bepaal je als gemeente je koers? ‘Waar de kansen liggen, verschilt per gemeente’, antwoordt Bert Peterse. ‘Dat ligt bijvoorbeeld aan de bevolkingssamenstelling en de aanwezige vormen van migratie, bijvoorbeeld arbeids-, studie- en gezinsmigratie. Het is ook afhankelijk van de gemeenten om je heen. Kun je samenwerkingen aangaan? In de regio Eindhoven, waar veel expats en kenniswerkers van buiten de EU werken, spelen bijvoorbeeld andere kwesties dan in de regio Rivierenland, waar veel arbeidsmigranten bijvoorbeeld in de fruitteelt werken.’
Een breder perspectief
Wat in ieder geval helpt, is om vanuit een breder perspectief naar asiel te kijken. Tetteroo: ‘De opvang van asielzoekers kan ook een kans zijn om lokale issues op te lossen en gemeenschappen te versterken. Denk aan verbetering van de lokale infrastructuur, een school in een dorpskern die door de komst van asielzoekers open kan blijven en het aanbod van meer arbeidskrachten. Zeker nu asielzoekers die 6 maanden in Nederland zijn het hele jaar mogen werken.’
Verhaal gaat verder onder de afbeelding
Bert Peterse (links) en Marieke Tetteroo (rechts)
Aan het werk
‘Het is wat krom’, gaat Peterse verder. ‘We laten asielzoekers 6 maanden wachten tot ze mogen werken, maar halen wel bussen vol arbeidsmigranten naar Nederland. Mensen die vaak door werkgevers worden gehaald en gehuisvest, en veelal buiten het zicht van de (lokale) overheid blijven. Ondertussen vraagt een overgrote meerderheid van de asielzoekers rechtmatig asiel aan in Nederland. Deze mensen die in Nederland blijven, zou je een plek willen geven. Wie actief bijdraagt, voelt zich sneller onderdeel van de samenleving. Mensen komen via hun werk in aanraking met Nederlanders, waardoor ze sneller mee kunnen doen. Bovendien is het voordeel voor gemeenten dat statushouders die werken geen beroep meer hoeven te doen op een uitkering.’ Steeds meer werkgevers zijn geïnteresseerd in asielzoekers als werknemer, maar het risico van overplaatsing naar een andere gemeente of regio komt hun kansen niet ten goede. Peterse: ‘Als gemeente kun je dat beïnvloeden door te zorgen voor structurele huisvesting, zodat mensen kunnen blijven.’
Zet opvanglocaties flexibel in
Woningtekort wordt vaak aangewezen als een belangrijke oorzaak van de weerstand tegen opvang. De krapte op de woningmarkt wordt echter maar in beperkte mate veroorzaakt door de huisvesting van statushouders. ‘Huisvesting kan ook onderdeel van een oplossing zijn’, aldus Peterse. ‘Beperkt beschikbare huisvesting speelt bij statushouders, maar ook bij seizoensarbeiders, spoedzoekers en ex-gedetineerden, om maar wat voorbeelden te noemen. Huisvesting van statushouders is daar niet los van te zien.’ ‘Sluit een opvanglocatie bijvoorbeeld niet zomaar als de instroom afneemt’, vult Tetteroo aan. ‘Instroom fluctueert nou eenmaal. Wie opvangplekken structureel inricht, kan die locaties flexibel inzetten. De ene keer wonen er bijvoorbeeld asielzoekers, dan spoedzoekers, dan arbeidsmigranten. Wie woonoplossingen niet vanuit doelgroepen organiseert, maar juist integraal, kan meer mensen huisvesten.’
Samen komen we verder
Hoewel de kansen per gemeente verschillen, valt of staat veel bij goede samenwerking. Peterse: ‘Als je alleen kijkt wat jij in je eigen gemeente nodig hebt, kijk je te beperkt. Wat jij doet, heeft invloed op je buurgemeente.’ Door op regionaal niveau te kijken wat nodig is aan opvang, huisvesting en arbeidskrachten, kom je samen verder. ‘Dat gaat niet vanzelf’, besluit Tetteroo. ‘Maar zo pak je wel zelf de regie op dit soort issues. Er zullen in de wereld altijd mensen op zoek zijn naar een veilige plek vanwege bijvoorbeeld oorlog en geweld. Hoe beter je als gemeente op dit thema weet wat je wil en op welke manier, hoe minder afhankelijk je bent van de grillen van Den Haag.’
Als gemeente aan de slag met migratie?
Of het nu gaat om de opvang van asielzoekers, huisvesting van nieuwkomers of kansen voor de arbeidsmarkt. Collega's van BMC denken en werken graag mee aan een maatwerkoplossing voor uw gemeente. Meer weten? Neem contact op met BMC’ers Marieke Tetteroo of Bert Peterse. Meer informatie over nieuwkomers? U leest er alles over via onderstaande button.
