Economie en arbeidsmarkt; een gezamenlijke visie en aanpak als vertrekpunt voor de arbeidsmarkt van de toekomst

De noodzaak van een duurzame verbinding

De arbeidsmarkt van de toekomst vraagt om meer dan symptoombestrijding. Er is een strategische visie nodig om effectief in te spelen op grote uitdagingen als vergrijzing, digitalisering en een tekort aan capaciteit in specifieke sectoren. Ook samenwerking en het verbinden van economische ontwikkeling aan arbeidsmarktbeleid zijn deel van de oplossing. Gemeenten, provincies en regio’s kunnen structurele tekorten alleen aanpakken als ze economie en arbeidsmarkt integraal benaderen. Dat betekent: investeren in data, Leven Lang Ontwikkelen, sterke regionale werkcentra en gedeelde agenda’s met onderwijs en bedrijfsleven.

Het is een belangrijke stap in de goede richting als gemeenten en provincies vanuit hun rol in de economische sector structureel betrokken zijn bij het arbeidsmarktbeleid. De ervaring leert echter dat ontwikkeling van arbeidsmarktbeleid en economisch beleid vaak los staan van elkaar. Dat komt onder meer doordat het eerste een wettelijke taak is en het tweede niet. Deze scheiding leidt tot gefragmenteerde oplossingen en beperkte langetermijnimpact.

 
De kernvraag zou moeten zijn: ‘Waar verdient een regio of gemeente in de toekomst haar geld mee? En hoe kan de arbeidsmarkt daarbij aansluiten?’ Om het antwoord te vinden is het cruciaal om de kloof tussen economie en arbeidsmarkt te dichten en de toekomstige ontwikkeling van arbeidsvraag en -aanbod regionaal te verbinden. 

De rol van economische ontwikkeling in een toekomstbestendige arbeidsmarkt

Economische visies van gemeenten en provincies richten zich onder meer op het versterken van de regionale economische structuur en het aantrekken van bedrijven. Vaak zijn dat innovatieve bedrijven of bedrijven in zogeheten speerpuntsectoren. 

Het arbeidsmarktbeleid richt zich op het faciliteren of vormgeven van een arbeidsmarkt waar vraag en aanbod van arbeid met elkaar in balans zijn. Het is steeds belangrijker dat dit beleid proactief bijdraagt aan de economische transitie van regio’s. Dit betekent dat beleidsmakers moeten nadenken over sectoren met groeipotentie. Ook moeten ze investeringen sturen in de richting van kansrijke economische clusters. 

In de arbeidsmarktregio’s maken zij langetermijnanalyses en plannen voor een goed functionerende arbeidsmarkt. Door arbeidsmarktbeleid te koppelen aan economische ontwikkelingsdoelen, is het mogelijk structurele tekorten aan te pakken en te koppelen aan de economische ontwikkeling van een regio. 

Concrete stappen om een brug te slaan tussen economie en arbeidsmarkt:

1. Verbind overlegstructuren. Gemeenten, ondernemers en onderwijsinstellingen werken samen in 35 arbeidsmarktregio’s. Daarnaast kennen we in veel regio’s economic boards of samenwerkingsallianties op het gebied van economie. Die richten zich op de regionale economische ontwikkeling, investeringen (regiodeals) en het aantrekken van innovatieve bedrijven. Steeds vaker speelt de stimulering van economische ontwikkelingen het tekort aan arbeidskrachten een rol. Zodoende komen ze tot een aanpak om toekomstige arbeidsknelpunten op te lossen en kansen te pakken.Het is krachtig en effectief deze overlegstructuren aan elkaar te koppelen en te werken aan één Human Capital Agenda voor de korte- en middellange termijn.
2. Benut data als basis voor beleid. Vertaal arbeidsmarktdata naar concrete beleidsmaatregelen die rekening houden met economische ontwikkeling en transities. Data helpt om beleid beter te onderbouwen. Dit vraagt om investeringen in datagedreven monitoring en samenwerking met kennisinstellingen.

De kracht van regionale samenwerking en werkcentra: verbinden van korte- en langetermijn

Arbeidsmarktregio's spelen een sleutelrol in het samenbrengen van data-analyse, een regionale aanpak voor tekortsectoren en een langetermijnstrategie. Daarnaast ondersteunen zij bedrijven en werkzoekenden met vraagstukken in de concrete arbeidsbemiddeling door het op- en inrichten van regionale werkcentra. 

Deze regionale werkcentra zijn belangrijke knooppunten die uitvoering geven aan zowel arbeidsmarktbeleid als economisch beleid. Door de samenwerking met economic boards en binnen de Human Capital Agenda's, worden deze centra verrijkt met data en kennis om economische ontwikkeling en transities op een stevige manier te ondersteunen.

In regionale werkcentra komen organisaties en initiatieven gerelateerd aan arbeidsmarktvraagstukken bij elkaar. Ze richten zich op álle inwoners die vragen hebben over werk, op arbeidsmarktvraagstukken en ondersteuning bij het vinden van werk. Aangestuurd door de arbeidsmarktregio, komen centra samen met publieke en private partners tot ’ontwikkelpaden’ om potentiële nieuwe medewerkers (om) te scholen, zodat ze aan de slag kunnen in sectoren waar de arbeidsmarkt krap is. 

Er bestaan bijvoorbeeld ontwikkelpaden voor de elektrotechniek, de bouw, het onderwijs en de zorg. Regionaal en landelijk investeren overheden, onderwijs en werkgeversorganisaties onder andere in sectorfondsen. Naast de focus op arbeidsmarktkrapte is het belangrijk om deze ontwikkelpaden te koppelen aan de economische opgaven. Zodat omscholing niet alleen arbeidsmarkttekorten oplost, maar ook bijdraagt aan economische ontwikkeling én de transitie naar een toekomstbestendige, duurzame economie.

Datagedreven beleid: van analyse naar actie

Een helder en actueel beeld van de stand van zaken op de arbeidsmarkt is cruciaal voor effectief beleid. Arbeidsmarktanalyses bieden inzicht in tekorten, vaardigheden en sectorale ontwikkelingen. Het is belangrijk om deze data niet alleen in te zetten voor de ontwikkeling van arbeidsmarktbeleid, maar ook voor het onderbouwen van strategische economische keuzes. Door bijvoorbeeld vacaturedata en skills analyses te combineren, komen beleidsmakers tot nieuwe inzichten en kunnen ze beter inspelen op veranderende eisen. Op basis van deze data-analyses, komen in de arbeidsmarktregio’s meerjaren investeringsplannen tot stand. Daarmee kunnen de werkcentra concreet aan de slag.

Wie hier meer over wil weten kan hier lezen hoe BMC samen met drie onderwijsinstellingen van de Zwolse koers een dashboard ontwikkelde dat actueel inzicht geeft in de regionale arbeidsmarkt. Scholen gebruiken de gegevens om hun onderwijsaanbod optimaal af te stemmen op ontwikkelingen en wensen binnen het toekomstig werkveld van studenten. Of lees hier over het dashboard beroepsonderwijs.

Concrete stappen voor dieper inzicht in de arbeidsmarkt:

• Ontwikkel een regionaal data-platform waar gemeenten, provincies, werkgevers, werkzoekenden en werkcentra realtime inzichten kunnen delen.
• Gebruik een skills taxonomie (gestructureerde indeling van vaardigheden) om vacatures en opleidingen beter op elkaar af te stemmen en ontwikkelpaden te optimaliseren.
• Monitor arbeidsmigratie en deeltijdwerkers om beter gebruik te maken van onderbenutte arbeidsreserves.

Een Leven Lang Ontwikkelen: van fragmentatie naar structuur

Een toekomstbestendige arbeidsmarkt is een van de belangrijkste randvoorwaarden voor economische ontwikkeling van een regio. Economische visies barsten van de ambities om aan de slag te gaan met transities, om sectoren en ecosystemen te versterken, bedrijven aan te trekken en meer. Tegelijkertijd weten we dat menselijk kapitaal een belangrijke randvoorwaarde is om dit alles ook mogelijk te maken. 

Een Leven Lang Ontwikkelen (LLO) speelt hierin een sleutelrol: zonder continue bij- en omscholing dreigt economische stilstand. Ook vertraagt dan het tempo van transities en blijven arbeidsmarkttekorten structureel bestaan. Het versterken van de economische positie van een regio vraagt dus om een integrale benadering, waarin arbeidsmarktbeleid en LLO structureel gekoppeld zijn aan de economische ontwikkelingsstrategie van steden en regio’s. 

Concrete stappen voor verbinding van arbeidsmarkt, economie en LLO:

• Creëer regionale LLO-fondsen, waarin gemeenten, bedrijven en opleiders gezamenlijk investeren in scholing.
• Verplicht LLO in regionale samenwerkingsagenda's, zodat duurzame bij- en omscholing niet afhankelijk is van tijdelijke subsidies.
• Stimuleer publiek-private samenwerkingen, waarbij bedrijven actief bijdragen aan bij- en omscholing. Koppel LLO dus ook expliciet aan economische transities. Zodat omscholing niet arbeidsmarkttekorten helpt oplossen, maar ook bijdraagt aan economische innovatie en ontwikkeling. Dit maakt het voor het bedrijfsleven ook interessant om te investeren in scholing.

Beleidsagenda voor een toekomstbestendige arbeidsmarkt

Wat is nu de beste manier om richting te geven aan beleid dat economie en arbeidsmarkt samenbrengt? Een beleidsagenda benoemt de belangrijkste doelen, opgaven en speerpunten. Dat biedt houvast voor het stellen van prioriteiten en het maken van keuzes bij de uitvoering. Dit moet er in ieder geval op staan:

1. Ontwikkel regionale arbeidsmarktagenda's waarin aandacht voor economische opgaven en doelen voorop staat. Zorg voor structurele samenwerking tussen gemeenten, provincies, sociale partners en onderwijsinstellingen om zowel korte- als langetermijnvraagstukken aan te pakken. Samenwerking tussen arbeidsmarktregio’s en economic boards speelt hierin een centrale rol. Als er geen economic boards aanwezig zijn, kan dit de regionale samenwerkingsalliantie op het gebied van economie zijn.
2. Investeer in data-uitwisseling en gebruik deze data ook voor strategische economische besluitvorming. Zet een digitaal platform op voor beter inzicht in arbeidsmarktdata, in vacaturetrends en voor skills analyses.
3. Maak van een Leven Lang Ontwikkelen (LLO) een regionale prioriteit. Borg LLO structureel via een regionaal fonds en samenwerkingen gericht op de langetermijn. Bied inwoners de mogelijkheid om kosteloos onderwijs te volgen. 
4. Activeer onderbenutte arbeidsreserves. Ontwikkel gerichte programma’s voor arbeidsmigranten, statushouders en deeltijdwerkers.
5. Versterk de rol van regionale werkcentra. Geef centra de ruimte om te innoveren en experimenteren met toekomstgerichte vaardigheden.

De arbeidsmarkt van de toekomst waarin economie en arbeidsmarkt hand-in-hand gaan, vraagt om leiderschap, samenwerking, visie en actie. Gemeente-overstijgend denken is geen luxe, maar een noodzaak. De agenda ligt op tafel, laten we vandaag beginnen!

Benieuwd naar hoe BMC kan helpen? Neem dan contact op met Karim Adarghal, Hans Schuit of Luuk Collou.