Gemeenten verschillen maar uitdagingen voor woonzorgvisie zijn universeel

De opgaven voor wonen, zorg en welzijn voor ouderen en andere aandachtsgroepen vragen om een integrale blik vanuit de verschillende gemeentelijke beleidsterreinen. Daardoor wordt het geheel groot en complex en door de hoeveelheid data en beschikbare beleids- en kaderdocumenten onoverzichtelijk. Vanuit de overheid zijn gemeenten en regio's vanaf 2024 verplicht om een woonzorgvisie op te leveren. De aanpak en het dashboard van BMC helpen bij de totstandkoming daarvan.

Nederland vergrijst. Tegelijkertijd leven steeds meer – potentieel – kwetsbare mensen langer zelfstandig omdat wonen en zorg steeds vaker gescheiden worden. Opgaven rondom wonen, zorg en welzijn winnen aan urgentie. Toch blijven de benodigde ondersteunende voorzieningen om langer zelfstandig te kunnen wonen achter, zoals geschikte woningen, zorg en ondersteuning en welzijnsdiensten.

Gemeenten aan de slag met woonzorgvisie

Steeds meer gemeenten willen  aan de slag met het opstellen van een integrale woonzorgvisie. De redenen hiervoor zijn divers. Huisartsen hebben bijvoorbeeld zorgen over de toename van het aantal (kleinschalige) particuliere voorzieningen voor ouderen met dementie. Of de vraag naar geclusterde woonvormen in een gemeente begint op te lopen. Het kan zijn dat gemeenten zelf inzicht willen krijgen in de omvang van de woon-, zorg- en welzijnsopgave. Ook zijn er steeds meer rijksregelingen die de totstandkoming van een visie stimuleren en op termijn verplichten. Denk aan het programma ‘Wonen en Zorg voor Ouderen’, het programma ‘Een Thuis voor Iedereen’ en het wetsvoorstel ‘Versterking regie op de Volkshuisvesting’.

Leren in de praktijk

De afgelopen jaren heeft BMC verschillende gemeenten begeleid bij het opstellen van integrale woonzorgvisies. En dat doen we nog steeds. Van kleine (tot aan 20.000 inwoners) tot G4-gemeenten (vanaf 500.000 inwoners). En ondanks de grote verschillen in inwonersaantallen, zijn de uitdagingen in veel gevallen vergelijkbaar:

• Er is onvoldoende zicht op de ontwikkeling van de woon- en zorgvraag van ouderen en aandachtsgroepen.
• Er is versnipperde informatie beschikbaar, vaak voor slechts een deel van de aandachtsgroepen.
• Partners en stakeholders weten onvoldoende van elkaar wie ze zijn, wat ze doen en wat ze aan elkaar kunnen hebben.
• Het ontbreekt vaak aan een procesregisseur die tijd en middelen heeft om het proces aan te jagen en te coördineren.

Geen gemeente is hetzelfde

Elke gemeente is uniek en ontwikkelt zich uniek. Zo vormt de ontwikkeling van de bevolkingssamenstelling – zoals de mate van vergrijzing en ontgroening – de basis van de ontwikkeling van huishoudens en van de toekomstige vraag naar zorg en ondersteuning. Maar deze zegt ook veel over de beschikbaarheid van inwoners op de arbeidsmarkt en het mantelzorgpotentieel. Daarbij kunnen er grote verschillen tussen gemeenten zijn in de aanwezigheid van voorzieningen, bijvoorbeeld omdat deze in het verleden zo gegroeid zijn. Vervolgens vormen regionale en lokale afspraken de uitgangspunten voor de mate waarop daar de komende jaren verandering in komt. Ook gezondheids- en sociale aspecten kunnen per gemeente of zelfs per dorp of wijk verschillen.

Data onmisbaar maar nooit de absolute waarheid

Bij alle gemeenten waar BMC betrokken was, waren veel data beschikbaar. Het ging om rapporten van onderzoeks- en adviesbureaus die vaak slechts op enkele van de aandachtsgroepen van toepassing waren. ‘We merkten dat veel van die rapporten als absolute waarheid werden aangenomen en daar schuilt een gevaar’, aldus Marco van Driel, adviseur sociaal domein bij BMC. ‘Stel, een onderzoeks- of adviesbureau heeft in 2021 een analyse van de ontwikkeling van de woonzorgvraag van ouderen gemaakt. Die biedt enerzijds waardevolle informatie, anderzijds is er de afgelopen twee jaar ook alweer veel gebeurd: de rijksoverheid heeft de verpleeghuiscapaciteit bevroren, het Volledig Pakket Thuis uit de Wet langdurige zorg (Wlz) heeft een enorme vlucht genomen en het aantal ouderen met een Wlz- indicatie voor dementie blijkt toch sterker toe te nemen dan in 2021 voorspeld.’

Hetzelfde geldt bijvoorbeeld voor data over Beschermd Wonen. Rapporten van voor of rond 2022 zijn waardevol, maar al snel achterhaald, merkt Van Driel. ‘In 2021 is de Wlz opengesteld voor mensen met psychische kwetsbaarheid en daardoor zijn veel cliënten van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) uitgestroomd naar de Wlz. Daarbij hebben nieuwe regionale visies de beweging van beschermd wonen naar beschermd thuis omarmd en is de verwachting dat steeds meer cliënten zelfstandig wonen en daar ambulante ondersteuning nodig hebben. Dit vraagt ook iets van het betaalbare woningaanbod, de beschikbaarheid van ondersteuning in de sociale basis en van het draagvlak in een lokale samenleving. Allemaal zaken die je niet uit een rapportage kunt halen.’ 

Dashboard BMC

Het is om deze reden dat BMC een dashboard heeft ontwikkeld waarbij op elk moment de meest recente data over wonen en zorg kan oproepen. Wanneer deze data naast de beschikbare data worden gelegd en met partners en stakeholders worden geduid, kunnen beelden uit beschikbare rapportages worden ‘geverifieerd’ en aangescherpt. Daarmee ontstaat een getrouw beeld van de huidige situatie en kan de organisatie een betrouwbare prognose maken.

Voor een woonzorgvisie maakt BMC op basis van alle data, beleidskaders en input van partners en stakeholders kwantitatieve prognoses van het aantal benodigde woonplekken voor alle aandachtsgroepen in de toekomst. Het vertrekpunt daarbij is het aantal beschikbare plekken op het moment van vaststellen. De prognoses richten zich op drie periodes: tot 2025, tot 2030 (de looptijd van de regionale woondeals) en tot 2040.

Het dashboard kan ook worden gebruikt worden als dataset wanneer er geen data over bepaalde aandachtsgroepen beschikbaar zijn.

BMC denkt met u mee over wonen en zorg

Om tot een toekomstbestendige woonzorgvisie te komen heeft BMC een unieke maatwerkaanpak voor gemeenten ontwikkeld. Is uw gemeente zich aan het oriënteren op het thema wonen en zorg en bent u benieuwd hoe BMC u kan helpen bij het ontwikkelen van een woonzorgvisie? Neem contact op met Marco van Driel of Arjan van den Oever.