Sleutelrol voor arbeidsmarktregio's in optimaal benutten van talent

Het personeelstekort op de arbeidsmarkt loopt in sneltreinvaart op. Als binnen vijf tot tien jaar geen rigoureuze keuzes worden gemaakt en stappen worden gezet om het tij te keren, is ons publieke stelsel onbetaalbaar en onhoudbaar en loopt de hele economie vast op het tekort. Yvonne Bieshaar, partner sociaal domein bij BMC, en Ingrid Geveke, concerndirecteur bij BMC, zien in de enorme opgave die er ligt een sleutelrol voor arbeidsmarktregio’s om talent in de regio optimaal te benutten. Geveke en Bieshaar hebben een visie op waar te beginnen.

Het begint met een analyse. Met uitzoomen om te begrijpen voor welke opgave Nederland staat. Bieshaar concludeert dat het land, maar ook onze buurlanden, een periode ingaan van kwantitatieve en kwalitatieve arbeidsmarktkrapte. Ze waarschuwt: ‘Die is zo groot, dat onze publieke voorzieningen in gevaar komen en uiteindelijk onze economie zal schaden. Laat staan de transities die we voor ogen hebben: energie, het opwekken van alternatieve hulpbronnen, tekort aan woningen, jeugdzorg, et cetera. Daar zijn onvoldoende arbeidskrachten voor. Wat bedrijven nu doen is het ‘wegkopen’ van mensen bij een andere werkgever. De schaarste wordt onderling verdeeld. 'Het bij elkaar weg kunnen kopen houdt snel op, want de echte oorzaak is dat er 25 jaar geleden te weinig baby’s zijn geboren en de babyboom van na de Tweede Wereldoorlog is of gaat massaal met pensioen.’ 

Betaalbaarheid stelsel onder druk

Geveke pakt er cijfers bij om de urgentie te benadrukken. ‘In 1957 had je ten opzichte van elke 65-plusser zeven mensen in de beroepsbevolking staan. Vandaag zijn dat er drie ten opzichte van elke 65-plusser. In 2030 zijn dat er krap twee! Je ziet gelijk hoe de betaalbaarheid van ons stelsel onder druk staat. En nee, een economische recessie gaat dat niet oplossen. Zo dacht men vroeger. 'Want de vacatures worden misschien wel een beetje minder, maar de enorme druk op de arbeidsmarkt blijft’, aldus Geveke. Ze wijst erop dat de mensen die werken, het in een economische neergang alleen maar drukker krijgen. ‘Het ziekteverzuim en de werkdruk lopen dan nóg meer op en de betaalbaarheid van de zorg komt nóg verder onder druk.’

Het vraagstuk gaat niet alleen over kwantiteit, over wie het werk nog kan doen. Ook missen we de kwaliteiten om digitaal te transformeren. ‘Daarvoor heb je andere soorten skills en kennis nodig, dan we nu aan het leren zijn’, zegt Bieshaar. Kortom: ‘Ons huidige stelsel en de wijze waarop wij kijken naar de arbeidsmarkt is niet lang meer houdbaar.’

Arbeidsmarktregio’s ideaal voor nieuw ecosysteem

Na een dergelijke scherpe analyse begrijpen Geveke en Bieshaar dat de vraag om een arbeidsmarkttransitie stress en verlamming met zich meebrengt. Want wie kan dit enorme vraagstuk oppakken? In navolging van het rapport van de Commissie-Borstlap en het boek van Randstad-collega Marjolein ten Hoonte pleiten de BMC-adviseurs voor het inrichten van een nieuw ecosysteem. Waarin de arbeidsmarktregio’s de ideale partners zijn om dat te realiseren. In een arbeidsmarktregio komen gemeenten, bedrijven, vakbonden en onderwijs samen. Al is dat in de praktijk nog weerbarstig, merkt Bieshaar op. ‘Maar ik ben ervan overtuigd dat als we dit samen oppakken, het werkt. Het is een kwestie van samen alles in stukjes knippen, kleine stappen zetten, met elkaar werkende weg leren.’

Een mooi voorbeeld is volgens haar de Brainport in Eindhoven. Daar werken publieke en private partijen inmiddels prima samen. Van belang is dat er leiderschap wordt getoond, benadrukt Bieshaar. En dat hoeft volgens haar niet altijd de wethouder of burgemeester van een centrumgemeente te zijn. ‘In Eindhoven was het samen verschrikkelijk hard oefenen, maar met resultaat. Eerst werd er uitgezoomd op het hele plaatje en daarna werd alles in stukjes opgeknipt. Hierdoor ontstond een situatie waarin andere partijen zeiden: Op dit stukje kan ik aansluiten. Dát is de grote kunst en tevens een andere manier van denken en werken.’

Samen werken, noemt Bieshaar het. Dat biedt een regio perspectief. ‘Je bent namelijk niet alleen maar bezig om mensen uit de bijstand aan het werk te krijgen. Het vraagstuk is groter dan dat. Kijk ook meteen naar de arbeidsmigranten in jouw regio en hoe je daarmee omgaat. Niet alleen in de zin van huisvesting, maar ook in de zin van wat voor skills brengen ze mee? En als ze wat missen, wil je daarin investeren als ondernemer of als onderwijs? We hebben momenteel zo’n 900.000 arbeidsmigranten in Nederland. De luxe om dat niet te doen, heb je niet meer. We zijn nu samen met Randstad een pilot gestart met het COA om in het AZC Almere een vestiging te openen om mensen te bemiddelen naar werk. We hebben plek voor vijftig mensen in de pilot, maar er staan er 200 voor de deur!’

Onbenut arbeidspotentieel

Statushouders, vluchtelingen, arbeidsmigranten, jongeren die met en zonder een diploma thuiszitten, mensen met een baan in een krimpsector: het is nu onbenut arbeidspotentieel. Kijk ernaar met andere ogen, zegt Geveke. ‘Volgens het CBS heeft Nederland bijna een miljoen mensen die nergens staan geregistreerd, maar wel aan het werk kunnen en willen. Groot probleem is dat de informatievoorziening in het land zo is versnipperd, dat  mensen vaak niet weten waar ze moeten beginnen met zoeken. Dit is een belangrijke taak voor de publieke sector om op te pakken en centraal te organiseren. De arbeidsmarktregio’s zijn daar een ideale plek voor.’

Want als gemeente, onderwijs en bedrijven dit samen slim oppakken, kunnen mensen direct worden omgeschoold of van werk naar werk worden begeleid zonder dat zij eerst in de WW terechtkomen. Op dit moment is het bijvoorbeeld nog erg ingewikkeld om een overstap te maken naar een andere sector. Een opleiding die aansluit op de behoefte van de werknemer én de regio en geld ontbreken vaak. Daarom ziet Geveke een grote rol weggelegd voor mbo’s en hbo’s. ‘Als je kijkt naar de grote onderwijsinstellingen in ons land, zit daar ongelooflijk veel kennis om een vak aan te leren, maar ook vaardigheden. Kijkend naar de bevolkingsopbouw wordt de instroom voor die scholen met de tijd ook minder. Het is voor deze onderwijsinstellingen interessant om zich meer op de groep werkenden te gaan richten. Dus flexibele trajecten, ook in de avonduren, en daaraan gekoppeld een baangarantie. Daar komt het bedrijfsleven dan om de hoek kijken.’

Een mooi hulpmiddel voor arbeidsmarktregio’s om inzichtelijk te krijgen aan welke vaardigheden en banen behoefte is in de regio, is een dashboard dat BMC daarvoor kan maken. Zelfs op gemeenteniveau. ‘In dit dashboard kun je meteen zien of de opleidingen in je regio daar ook voor opleiden’, aldus Geveke. Mbo- en hbo-opleiders in de regio Zwolle hebben hier al mooie stappen in gezet.

Van Sectorfonds naar Scholingsfonds

Bieshaar merkt op dat geld geen rol hoeft te spelen als ook de vele sectorfondsen hun verantwoordelijkheid nemen. ‘Daar zit zo veel geld, het zou mooi zijn als dat wordt gebruikt voor omscholing naar een andere sector als iemand dat wil of er een noodzaak is. Dat gebeurt nu helaas onvoldoende. Wat mij betreft gooi je het geld op één hoop in een nationaal Scholingsfonds of, nog mooier, gaan we naar een persoonlijk opleidingsbudget dat je vanaf je geboorte krijgt om je leven lang te blijven ontwikkelen.’

Bieshaar en Geveke besluiten: ‘We zitten nu in de eerste momentum van besef dat het anders moet. Schaarste dwingt tot creativiteit en tot keuzes. Maar wachten, op bijvoorbeeld een Kamerbrief die richting geeft, hoeft niet. Ook moeten we niet maar blijven overleggen. De arbeidsmarktregio’s zijn er, het is tijd voor samen te richten én inrichten.’

Meer weten?

Wil u ook aan de slag met de arbeidsmarkttransitie? BMC ondersteunt binnen de arbeidsmarktregio’s met leiderschap, analyses, verbinding, bestendig organiseren en ‘anders kijken’.  We richten hierbij onze volledige aandacht op het realiseren van een wendbare en weerbare arbeidsmarkt in de regio. Wilt u meer weten over wat we voor u kunnen betekenen? Neem dan contact op met Yvonne Bieshaar of Ingrid Geveke.