29 sep 2020
Datagedreven organisaties leveren meer waarde voor de samenleving
In alle sectoren van de samenleving spelen digitale ontwikkelingen een steeds belangrijkere rol. De coronacrisis zorgt voor versnelde adoptie van digitaal werken. Zowel lokale overheden (smart society), onderwijs- (learning-analytics) als zorginstellingen (e-health) experimenteren met nieuwe technologieën en passen deze, waar mogelijk, toe.
Je kunt er niet omheen. Data analytics, sensordata en algoritmes. Tot enkele jaren geleden vooral voorbehouden aan (grote) bedrijven als Google en Facebook, maar tegenwoordig zien ook (semi)overheden de mogelijkheden van het werken met data. Of het nu gaat om de betaalbaarheid van het sociaal domein, het analyseren van de prestaties binnen de zorg of de maatschappelijke en economische aspecten van de energietransitie.
Van systeemwereld naar leefwereld
Behalve de genoemde vraagstukken hebben overheden en maatschappelijke organisaties ook te maken met veranderende verhoudingen en ander perspectief op beleid. Organisaties moeten nadenken over nieuwe wijzen waarop zij de inwoner, leerling en cliënt betrekken bij hun dienstverlening zonder dat dit leidt tot digitale uitsluiting. Niet alleen de wijze waarop ze dat doen, maar ook het moment is daarbij van belang. De toenemende digitalisering van dienstverlening maakt dat mensen van de overheid verwachten dat zij steeds sneller aan een steeds veranderende behoefte kan voldoen.
Datagebruik: van achteruitkijken naar voorspellen
Voor het vinden van oplossingen voor de genoemde maatschappelijke vraagstukken wordt een steeds groter beroep gedaan op data wat betreft de aard daarvan, de intensiteit van het gebruik en de complexiteit van de analyses. Kenmerkend is ook dat de analyses zich niet beperken tot ‘hindsight’-analyse (feitelijk, van iets wat is voorgevallen of van een bepaalde situatie), maar zich vooral richten op een ‘insight’-analyse (inzicht in verklarende kenmerken, patronen) en waar mogelijk ook een ‘foresight’-analyse (het voorspellen van een toekomstige situatie op basis van de nu beschikbare gegevens). Een voorbeeld:
- De lokale overheid keek bijvoorbeeld voornamelijk naar welke zorg er aan welke inwoner geleverd werd (hindsight).
- Nu kijkt zij naar verklaringen waarom die specifieke zorg wordt geleverd (insights).
- In de (nabije) toekomst gaat diezelfde lokale overheid voorspellen welke zorg er gevraagd gaat worden (foresight), waardoor specifiek beleid gemaakt kan worden en er effectiever en efficiënter zorg ingekocht en geleverd wordt.
Wat is er nodig om met behulp van data oplossingen te vinden voor maatschappelijke vraagstukken?
Voorwaarde 1: Waardecreatie voor inwoner, leerling en cliënt
Allereerst is het van belang dat inwoners, leerlingen en cliënten er vertrouwen in hebben dat gebruik van data voor hen waarde toevoegt. Niet de data, maar de waarde ervan is daarbij het uitgangspunt. Dat brengt met zich mee dat organisaties ook moeten kijken naar ethische en inhoudelijk-causale afwegingen. Hoewel uit data veel is af te leiden, is het niet de oplossing voor alles. Niet alles wat technisch kan, moet je ook willen. Data en algoritmes zijn niet neutraal of waardevrij. Menselijke (onbewuste) vooroordelen tegen algoritmes en zichzelf bevestigende data (meer controle zal tot meer data leiden die bevestigen dat er meer controle nodig is) leiden tot een afname van het vertrouwen in het gebruik van data. Het meest sprekende voorbeeld hiervan is de toeslagenaffaire 1 bij de Belastingdienst. Hierbij werden inwoners met een dubbele nationaliteit extra gecontroleerd ten opzichte van inwoners met alleen de Nederlandse nationaliteit, omdat het algoritme zo was geprogrammeerd.
Voorwaarde 2: Ontwikkeling van organisatie en medewerkers
Om de mogelijkheden van data optimaal te benutten is het noodzakelijk te investeren in kennis en vaardigheden van medewerkers en management. Medewerkers moeten in staat zijn om te beoordelen in welke situaties data waardevol zijn en welke databronnen voor beleidsontwikkeling en -uitvoering relevant zijn. Daarnaast is het belangrijk de organisatie te versterken op het gebied van (technische) data-expertise en ICT-oplossingen.
Voorwaarde 3: Datakwaliteit op orde
Bij het realiseren van waarde met data blijkt vaak dat de datakwaliteit een knelpunt is. Voor een deel komt dit omdat de data, die je wilt gebruiken, vaak zijn verzameld voor een ander doel in een primair proces (bijvoorbeeld een zorgadministratie). In dit ‘bedoelde’ gebruik levert een beperkte datakwaliteit niet altijd een knelpunt op omdat de data in de context van een regulier proces met deskundige medewerkers worden gebruikt. Pas bij de ‘zelfstandige’ inzet van deze data bij data-analyses blijkt vaak dat definities niet altijd goed zijn gehanteerd, gegevens niet compleet zijn of de actualiteit onbekend. Het ‘prepareren’ van data voor analyse vraagt dan veel tijd. Door processen en applicaties beter in te richten, wordt kwaliteit van de data al bij de bron verbeterd. Dat levert niet alleen betere data op maar ook een betere uitvoering van het primair proces.
Voorwaarde 4: Veilig en verantwoord gebruik van data
Met het van kracht worden van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) is de aandacht voor privacyaspecten en informatiebeveiliging vergroot. In de media is veel aandacht voor datalekken en het rechtmatig gebruik van data door overheden. Dat zijn belangrijke aandachtspunten bij het gebruik van data. Transparantie over zorgvuldige omgang met vertrouwelijke gegevens is daarom noodzakelijk. Onderdeel daarvan is het op een juiste wijze beveiligen van data en het vooraf analyseren wat - rekening houdend met privacy - de mogelijkheden zijn voor het gebruik van data en hoe deze effectief en adequaat te beveiligen. Het kijken naar wat er wel kan in plaats van wat er allemaal niet mag is daarbij cruciaal. Vandaar ook dat privacy en informatieveiligheid bij het gehele ontwikkelproces betrokken moeten worden.
Voorwaarde 5: Samenwerking bij maatschappelijke opgaven
Het is noodzakelijk dat organisaties de bij hen aanwezige gegevens meer met elkaar delen. Door samen te werken aan een gemeenschappelijke informatiepositie kunnen organisaties (regionale) bestuurlijke agenda’s voeden en de vertaling maken van beleid naar de concrete praktijk. Zo is in de aanpak van een thema als ‘leefbaarheid’, het delen van informatie tussen gemeenten en maatschappelijke organisaties, maar ook met bijvoorbeeld woningcorporaties, cruciaal. Dat moet beter en daarvoor moet steviger ingezet worden op afspraken over het delen van data en informatiestromen.
BMC helpt organisaties om met data waarde te creëren
BMC begeleidt bij de ontwikkeling van een waardegedreven organisatie met behulp van data. We werken daarbij samen met gerenommeerde businesspartners op het gebied van datascience en -technologie. Naast onze inhoudelijke kennis op vele beleidsterreinen, beschikt BMC over experts op het gebied van verandermanagement, informatievoorziening, data-analyse, informatieveiligheid en privacy. Daarmee zijn wij in staat om een integrale aanpak te bieden, waarbij de nieuwste technologische mogelijkheden en datatoepassingen optimaal worden gecombineerd met onze inhoudelijke kennis van de publieke sector, datamanagement, informatieveiligheid en privacy.
Onze begeleiding vanuit BMC bestaat uit een combinatie van leren en doen. Wij ontwikkelen databewustzijn op het niveau van uitvoering, beleid en management. Dit kan om een concreet beleidsterrein gaan (bijvoorbeeld de toegang tot zorg in het sociaal domein of de analyse van schuldenproblematiek), maar ook om een organisatiebrede aanpak (hoe weten we interne en externe informatiebronnen te combineren en de analyse hiervan leidend te laten zijn voor een directieplan, de programmabegroting of het coalitieakkoord?). We leiden management en medewerkers op, waarbij we zowel aandacht besteden aan de technische “data”-kant, als aan de organisatorische en personele aspecten en het omgaan met ethische en inhoudelijk-causale afwegingen. Daarnaast voeren we assessments uit die kunnen helpen de verschillende aspecten die bij het gebruik van data een rol spelen in beeld te brengen en weloverwogen keuzes te maken.
De komende periode gaan wij in verschillende blogs verder in op de hierboven beschreven voorwaarden en hoe uw organisatie deze kan implementeren.
Meer weten?
Kijk ons webinar over de Digitale Transformatie van juni 2020.
