Kansen voor gemeenten: zet in op zelforganisatie en participatie statushouders

Nederland heeft te maken met een forse instroom van vluchtelingen. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor ondersteuning en begeleiding van vluchtelingen met een status (statushouders). Die opgave is onder andere gericht op huisvesting en participatie (taal, werk, sociaal netwerk).

Op basis van onze adviespraktijk en dankzij de inbreng van adviseurs met een achtergrond als (voormalige) politieke vluchteling hebben we een aanpak ontwikkeld die aansluit bij de principes en werkwijzen van de transformatie binnen het sociaal domein. Op deze manier is het mogelijk om goede en effectieve ondersteuning te organiseren, waarmee statushouders en andere inwoners, maatschappelijke partners én de gemeente winst kunnen boeken.

Opgave voor gemeenten

Wij zien in onze adviespraktijk dat gemeenten op dit thema in eerste instantie kiezen voor een incidentele aanpak en pragmatische oplossingen. Daarbij is er vooral de neiging om het vraagstuk van opvang en integratie ‘klein’ te houden. We verwachten dat voor succes op de langere termijn een systematischer inzet nodig is, om zodoende de ondersteuning effectief te laten zijn en financiële risico’s in de toekomst te voorkomen.

Participatie in de samenleving, het vinden van werk en aansluiting bij (informele) sociale netwerken zijn cruciale voorwaarden voor het welzijn van de statushouders en voor de samenleving. Uit onderzoek blijkt dat het voor veel voormalige vluchtelingen die eind jaren 80 en begin jaren 90 naar Nederland kwamen niet gemakkelijk is om een nieuw bestaan op te bouwen. Het is voor hen vaak lastig om werk te vinden en onvoldoende beheersing van de Nederlandse taal en een beperkt sociaal netwerk belemmeren hen in hun ontwikkeling. Vluchtelingen kampen bovengemiddeld met gezondheidsklachten. Mede als gevolg van deze factoren is een overgroot deel van deze groep werkloos en zit in de bijstand.

Uit dit beeld wordt duidelijk dat er voor de ondersteuning van statushouders een andere inzet nodig is dan in het verleden. Het gaat om een opgave voor de langere termijn, met forse impact op de gemeente. Dit vraagstuk vraagt daarom om visie en strategie voor een aanpak die duurzaam en effectief is, die uitgaat van de kansen en kwaliteiten van de statushouders en van de (lokale) samenleving.

Draagkracht als uitgangspunt

BMC werkt vanuit de visie dat het oplossend vermogen van inwoners en hun netwerk wordt bepaald door enerzijds de draagkracht (competenties van mensen en de mate waarin ze netwerken kunnen benutten) en anderzijds de draaglast (hun problemen). Wij zijn ervan overtuigd dat een inzet op het versterken van de draagkracht sneller en meer effect heeft dan interventies om de draaglast te verminderen. Het versterken van draagkracht kan concreet gaan over vaardigheden om een sociaal netwerk op te bouwen, de taal te leren, mee te doen aan vrijwilligerswerk en deel te worden van informele netwerken. We kiezen in de ondersteuning van de statushouders daarom voor een aanpak die gericht is op het versterken van competenties, het uitbreiden van het sociale netwerk en het benutten van voorzieningen. In de aanpak gaat het om het verbinden van sociale kwaliteit en kracht; om een positieve ontwikkeling, die aantrekkelijk is voor alle partijen. Deze toonzetting is in de communicatie naar inwoners en partners belangrijk.

Elementen voor de uitwerking van deze benadering zijn:

• Maatwerk
  Om aan de behoeften van statushouders te voldoen én om hun rechten als burger van een gemeente te kunnen realiseren is, net als bij de andere inwoners, maatwerk van groot belang. Dat geldt voor verschillende thema’s, zoals wonen, taal en inburgering, participatie, werk en inkomen, welzijn en gezondheid. Het doel van dat maatwerk moet een integrale aanpak zijn, aansluitend bij het individu en zijn/haar omgeving, zodat er een doorlopende leerlijn ontstaat van aankomst tot zelfstandigheid. Het maatwerk moet worden gebaseerd op afspraken en misschien een contract met de betrokkene.

• Casusregie
  Het integratievraagstuk van statushouders vraagt om een samenhangende aanpak, ook op individueel en gezinsniveau. Er gelden voor statushouders vaak verschillende vragen (participatie, werk, onderwijs, gezondheid, inburgering). Door de invulling van een vorm van casusregie die nu in veel sociale teams wordt ontwikkeld (één gezin, één plan, één hulpverlener) kan ook in deze opvang meer resultaat worden bereikt en kan worden gestuurd op snelle resultaten en inzet van eigen kracht en kwaliteit.

• Partnerschap
  Effectieve integratie van statushouders lukt alleen als de samenleving meedoet, actief is. Of het nu gaat om de buren die steun bieden of om de ondernemer die werk kan aanbieden. Om dat in te vullen is ‘participatie’ vanaf het begin cruciaal: het proces van opvang zal samen met betrokken maatschappelijke partners en inwoners worden vormgegeven.

BMC heeft haar kennis en ervaring ten aanzien van gemeentelijk vluchtelingenbeleid gebundeld binnen een multidisciplinaire klankbordgroep. Deze groep bestaat uit gespecialiseerde adviseurs die in verschillende gemeenten betrokken zijn bij de vluchtelingenaanpak: van noodopvang en zorgverlening aan vluchtelingen tot integratie en begeleiding van statushouders. De klankbordgroep bestaat bovendien ook uit adviseurs die zelf eerste of tweede generatie (voormalige) politieke vluchtelingen zijn. Door hun bijdrage wordt ook voldoende rekening gehouden met het perspectief en de maatwerkbegeleiding van de statushouder en wordt daarmee voor gemeenten een sluitende aanpak ontwikkeld.

Meer informatie

Voor meer informatie of een vrijblijvende afspraak kunt u contact opnemen met Wiebrand Top, partner Sociaal Domein. via telefoonnummer 06 - 25 04 66 50 of per e-mail naar wiebrand.top@bmc.nl. U kunt ook gebruik maken van onderstaand contactformulier.