Hoe sportbedrijf Sport-Z sociale impact maakt

Stichting Sport-Z bewijst in Noord-Holland dat een sportbedrijf een belangrijke rol kan spelen bij grote maatschappelijke opgaven. Niet alleen op gebied van zorg en gezondheid, maar ook bij het versterken van de sociale basis in wijken en dorpen. Maar lukraak investeren in sportbedrijven is geen garantie voor succes. Een goede afstemming tussen inhoud, organisatie en netwerk is dat wel.

BMC investeert samen met een groep sportbedrijven en sportuitvoeringsorganisaties in een kennis- en leernetwerk. We vinden het belangrijk dat organisaties kunnen leren van elkaars succesverhalen.  Bijvoorbeeld dat van Sport-Z. Deze Noord-Hollandse stichting laat zien dat een maatschappelijk sportbedrijf met de juiste opdracht, organisatie en rol in het lokale netwerk een belangrijke bijdrage kan leveren aan de gezondheid, sociale cohesie en zelfredzaamheid van inwoners in een gemeente.

Denkkader KOOS

Het verhaal van Sport-Z illustreert de kracht van het denkkader KOOS (Kader voor Organisatie Ontwikkeling Sportbedrijven) dat BMC hanteert voor opdrachten in dit speelveld. Dit kader beschrijft dat een daadkrachtig sportbedrijf begint met inhoud, ofwel een passende inhoudelijke opdracht met een heldere ambitie en uitgangspunten. Ten tweede moet het sportbedrijf goed gepositioneerd zijn binnen het lokale maatschappelijke speelveld. Het moet optimaal participeren binnen een divers netwerk van onder meer faciliterende sportbedrijven en zorginstellingen. Ten slotte moet ook de organisatie van het sportbedrijf op orde zijn.

Sport-Z: succes dankzij bewuste keuzes

In Noord-Holland bewijst Sport-Z wat een sportbedrijf kan betekenen voor maatschappelijke opgaven als het bewuste keuzes maakt op de drie aspecten van KOOS. Deze stichting groeide in een krappe vijf jaar tijd uit tot een belangrijke sociale partner voor een zestal Noord-Hollandse gemeenten. Anno 2023 biedt Sport-Z meer dan 65 sport- en beweegprogramma’s voor kwetsbare groepen aan. Het gaat om mensen die vanwege sociale, mentale en/of gedragsmatige problematiek weinig participeren in de samenleving. En om mensen die door hun handicap of gedrag niet kunnen deelnemen aan het reguliere sportaanbod. Zo organiseerde Sport-Z al meer dan 15.000 beweegcontacten die duizenden volwassenen en kinderen letterlijk en figuurlijk in beweging brachten.

Het begint met inhoud

Voor meerdere doelgroepen ontwikkelt de Sport-Z telkens een beweegprogramma op maat. Daarvoor brengt de stichting eerst samen met de gemeentes beleidsdoelstellingen en vragen uit het sociale domein in kaart, en werkt Sport-Z samen met lokale zorg- en welzijnsinstellingen en het lokale sportbedrijf en sportorganisaties. ‘Onze kracht is dat we altijd starten vanuit de inhoud’, vertelt directeur Ruben Nijhuis. ‘We willen weten wat een doelgroep of individu nodig heeft en bouwen daarvoor een programma op. Dat loont, want we zien dat deelnemers vitaler worden. Een aantal vindt zelfs weer een baan. Onze programma’s en activiteiten verhogen de participatie van kwetsbare doelgroepen bij de (sport)verenigingen.’

Ontstaan Sport-Z

Sport-Z is vijf jaar geleden voortgekomen vanuit Alkmaar Sport, het lokale sportbedrijf dat in opdracht van de gemeente onder andere sportaccommodaties beheert en het sportstimuleringsbeleid uitvoert. Vanwege de decentralisatie vanuit de WMO, de Jeugdwet en de Participatiewet kreeg de gemeente Alkmaar steeds meer vragen over jeugdzorg en zorg aan kwetsbare inwoners. ‘Ze belden of het sportbedrijf een vakantieprogramma kon organiseren voor kinderen met een ggz-indicatie en hun ouders’, vertelt Nijhuis, die toen manager bij Alkmaar Sport was en bovendien een achtergrond in de zorg heeft. Het resultaat: een sportief en creatief vakantieprogramma voor deze doelgroep. 

Autonome organisatie

Een voorwaarde die Nijhuis stelde was om de nieuwe activiteiten in een autonome organisatie onder te brengen. De reden: het vraagstuk van zorg en sport is een andere dan sportstimulering. Het vereist specifieke aandacht, met passende organisatievorm en expertise van mensen. ‘Sport-Z heeft een andere werkwijze en daarom een ander profiel medewerkers’, vertelt Nijhuis. ‘De achtergrond van onze mensen ligt zowel in de zorg als in de sport.’ Bijkomend voordeel is dat Sport-Z ook in andere gemeenten activiteiten kan ontplooien. ‘Ook dan werken we samen met lokale sportorganisaties en instanties om samen de lokale maatschappelijke sportinfrastructuur te versterken.’

Lagere drempels

De beweegprogramma’s van Sport-Z zijn een ideale manier om met doelgroepen in contact te komen. De medewerkers komen echt in de leefomgeving van kwetsbare mensen. Deelnemers zien Sport-Z niet als zorgorganisatie, wat voor een groot voordeel voor de stichting is. Het maakt de drempel om deel te nemen laag. ‘Voor bijvoorbeeld het programma IkSTART kloppen we soms letterlijk aan bij mensen. Tijdens het beweegmoment blijkt vaak dat er meer speelt – ziektes, schulden, burenruzies. Die laagdrempelige gesprekken zijn het begin om mensen verder te helpen. Wij begeleiden ze dan naar de juiste zorginstelling of hulpverlener.’

Onderdeel van netwerk

Het bewegen vormt zo een informeel loket voor hulp. ‘Voor gemeenten is dat aantrekkelijk omdat sporten laagdrempeliger is dan eerstelijnshulp, zeker vanuit kostenperspectief’, vertelt Nijhuis. ‘Maar we zijn nadrukkelijk geen zorgorganisatie. We zijn onderdeel van een netwerk waarin elke organisatie specifieke kerntaken en expertises heeft: zorgaanbieders, hulpverleners, maatschappelijke organisaties en andere sportbedrijven. Sport-Z is hierin de brug, we zetten sport in als middel. Omdat we dicht bij mensen komen, kunnen we zorg en sporten goed op elkaar aansluiten. Een goede samenwerking met gemeenten, zorginstellingen én plaatselijke sportbedrijven is voor ons cruciaal.’

Ontschotting van subsidies

Een initiatief als Sport-Z krijg je niet van de grond met alleen sportsubsidies, aldus Nijhuis. ‘We kunnen dit alleen omdat gemeenten subsidies uit meerdere potjes halen: van de WMO, de jeugdwet en sport. Dat kan omdat we de maatschappelijke opdracht en niet het sporten op zich als vertrekpunt nemen. Dankzij de ontschotting van budgetten kunnen we een opdracht integraal benaderen.’ Hij ziet dan ook de voordelen van de brede SPUK, die gemeenten meer mogelijkheden voor deze vorm van financiering biedt. ‘Als wethouders, raadsleden en beleidsadviseurs van de doelgroep zelf horen over de positieve effecten, is de kans op subsidie en ontschotting van subsidiepotjes een stuk groter.’

Andere relatie gemeenten en sportbedrijven

Bas van der Heijden, adviseur Sociaal Domein en Sport bij BMC, verklaart het succes van Sport-Z. ‘Grote maatschappelijke vraagstukken vragen om een andere relatie tussen gemeenten en sportbedrijven. Gemeenten zijn niet meer opdrachtgevers, maar partners van een sportbedrijf. De basis van het succes van Sport-Z ligt bij heldere inhoudelijke opdrachten. Die stelt de stichting samen met gemeenten op. Ook werkt Sport-Z goed samen met maatschappelijke organisaties in de regio. Zij zien de stichting niet als concurrent, maar waarderen juist haar verbindende functie. Bovendien is de organisatie van Sport-Z afgestemd op haar rol in het lokale netwerk. Haar medewerkers zijn betrokken én hebben kennis van zorg voor kwetsbare doelgroepen.’

Meer informatie

Bij BMC vinden we het belangrijk dat andere organisaties kunnen leren van succesverhalen zoals Sport-Z. Bijvoorbeeld in het kennis- en leernetwerk dat we samen met een groep sportbedrijven en sportuitvoeringsorganisaties hebben opgericht. We organiseren onder meer bijeenkomsten waarin ontmoeting, kennis en ervaringen delen en ontwikkeling centraal staan. Werkt u bij een sportbedrijf of sportuitvoeringsorganisatie en wilt u hierover meer weten? Of bent u als wethouder of beleidsadviseur geïnteresseerd? Neem dan contact op met Bas van der Heijden.

Ook Stichting Sport-Z deelt graag haar ervaring met andere gemeenten en sportbedrijven. Voor inhoudelijke vragen kan je contact opnemen met Ruben Nijhuis of de website van de stichting bezoeken.