Inzet ervaringsdeskundigheid betekent investeren in betekenisvol werk

Hoe ga je om met complexe problematiek en casusdruk in de jeugd- en gezinszorg? Steeds vaker zetten gemeenten en instellingen ervaringsdeskundigen in. Niet alleen omdat ze een extra dimensie toevoegen aan het klantcontact, maar ook omdat het past in de richting die de jeugdzorg en het sociaal domein op willen: dichter staan bij de mensen om wie het gaat, met gelijkwaardigheid als uitgangspunt. Hoe pak je dat aan?

Lange wachttijden, te hoge werkdruk, veel regels, het is maar een greep uit de vele actuele problemen waarmee de jeugd- en gezinszorg mee te maken hebben. Met al deze problemen lijkt het logisch om van een extra paar ogen en oren gebruik te maken door personen in te zetten die zelf met de problematiek van de doelgroep te kampen hebben gehad. De inzet van zo’n ervaringsdeskundige past bovendien helemaal in de richting die we op willen in de jeugdzorg en het sociaal domein. Dichter staan bij de mensen om wie het gaat, op basis van meer gelijkwaardigheid. Juist om uitwassen zoals die bijvoorbeeld in de gesloten jeugdzorg hebben plaatsgevonden, te voorkomen.

Groot maatschappelijk rendement

Het maatschappelijk rendement bij de inzet van ervaringsdeskundigheid is groot, vertelt Jaël Elkerbout, BMC-consultant Jeugd en Onderwijs. ‘Uit onderzoek blijkt dat de kwaliteit van hulpverlening toeneemt door de inzet van personen die vanuit eigen ervaring bekend zijn met de problematiek. Daarnaast blijken cliënten het prettig te vinden een rolmodel te hebben aan wie ze zich kunnen optrekken. Bovendien accepteren ze sneller hulp, omdat ze met een gelijkgestemde kunnen sparren. Dit zijn allemaal bewezen effecten die ervoor zorgen dat de inhoudelijk professional wordt ontlast en uiteindelijk leidt tot daling van de zorgkosten.’

Ervaringskennis als gelijkwaardige bron van kennis

Toch merkt Jaël bij sommige opdrachtgevers een zekere koudwatervrees om met een ervaringsprofessional in zee te stappen. Begrijpelijk maar ook zonde, vindt Jaël. ‘Binnen de jeugdzorg heb je als inhoudelijk professional met veel complexe situaties en protocollen van doen. Logisch dat je voorzichtig te werk wilt gaan. Maar het is goed te beseffen dat een ervaringsprofessional – dat vinden wij een passender benaming dan ervaringsdeskundige – ook een professional is met zijn of haar eigen expertise. Het is een extra expertise naast de inhoudelijke professional, geen vervangende. Het uitgangspunt daarbij is dat ervaringskennis als gelijkwaardige bron van kennis wordt beschouwt, naast professionele en wetenschappelijke kennis.’ 

Social Return On Investment

Amanda Beekhuis is zo’n ervaringsprofessional. In 2020 kwam zij bij BMC in dienst via een opdrachtgever. Deze wilde vanuit het oogpunt van Social Return on Investment (SROI) dat BMC een ervaringsdeskundige zou inzetten bij trajecten. Amanda heeft in haar jeugd en ook later te maken gehad met kindermishandeling en huiselijk geweld. Nu zet ze haar kennis en ervaring in om de inhoudelijk professionals van BMC te ondersteunen. ‘Ik schuif onder meer aan bij casuïstiekbesprekingen, waar ik meedenk vanuit het cliëntperspectief’, aldus Amanda. ‘Vanuit datzelfde perspectief geef ik bijvoorbeeld ook feedback op protocollen. Daarnaast vertel ik mijn collega’s hoe ze ervaringsprofessionals kunnen inzetten en wat daarbij komt kijken.’

Vanuit persoonlijke visie helpen

Amanda geeft aan dat ze als een tandem met de inhoudelijk professional optrekt en deze feitelijk versterkt vanuit haar persoonlijke ervaring. ‘Omdat ik niet met de protocollen te maken heb van een inhoudelijk deskundige, heb ik meer vrijheid om iemand niet vanuit systeemdenken, maar vanuit persoonlijke visie en de leefwereld van de cliënt te helpen. Juist mijn blik als ervaringsprofessional naast die van de inhoudelijk professional levert veel meerwaarde op.’ 

Omslag in denken & doen

Amanda’s succesverhaal betekent niet dat iedereen die ingrijpende persoonlijke ervaringen heeft, als ervaringsprofessional is in te zetten. Het vraagt de nodige competenties om als ervaringsprofessional te werken en dat je je eigen ervaringen een plek hebt kunnen geven, vertelt Jaël. ‘Ook is het belangrijk voor organisaties om niet alleen een ervaringsprofessional in te zetten om bijvoorbeeld tijdelijk de weerstand bij cliënten weg te nemen, maar om daadwerkelijk open te staan voor nieuwe, andere manieren van werken en een zekere cultuuromslag - dichter bij en met de cliënt en met een duurzaam resultaat.’ 
Jaël gaat verder: ‘Dat zijn sterke ingrediënten om ervaringsdeskundigheid succesvol in te zetten. Daarnaast kan het - in ieder geval als er sprake is van SROI - vragen om aanvullende coaching en/of een investering vanuit de werkgever.’ Amanda is blij dat ze vanuit BMC een opleiding mag volgen. ‘Ik doe een opleiding tot Begeleider Specifieke Doelgroepen op mbo 3-niveau. Vorig jaar heb ik hiervoor mijn basisdeel behaald. Vanwege mijn rumoerige jeugd vol met behandelingen is het mij vroeger niet gelukt een opleiding af te ronden. Daarom ben ik nu des te trotser dat BMC mij deze mogelijkheid heeft gegeven.’ Jaël vervolgt: ‘Amanda zet zich voor de volle honderd procent in. Haar kennis en kunde is voor onze organisatie van onschatbare waarde. Als we de jeugdzorg écht willen veranderen, zullen we meer moeten handelen met en vanuit de visie en perspectief van de jongeren en gezinnen zelf’.  

Meer weten over betekenisvol werk?

Meer weten over hoe BMC zich sterk maakt voor betekenisvol werk? Lees over onze SROI-aanpak en bekijk onze recente SROI-projecten. Ook in ons maatschappelijk jaarverslag vindt u informatie over onze SROI-aanpak.